تالاب‌ها؛ گنجینه‌های ارزشمند طبیعت و ریه‌های زمین
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «حرف‌رک»؛ تالاب‌ها یکی از مهم‌ترین و در عین حال کمتر شناخته‌شده‌ترین زیست‌بوم‌های طبیعی در جهان هستند که نقش کلیدی در حفظ تعادل اکولوژیکی، تأمین منابع آبی، ذخیره کربن، تصفیه طبیعی آب و حفظ تنوع زیستی دارند.
این اکوسیستم‌های آبی، که میان خشکی و آب قرار دارند، به عنوان مناطق واسط، تأثیرات مهمی بر اقلیم، اقتصاد، کشاورزی و زندگی جوامع انسانی دارند، تالاب‌ها، با ویژگی‌های منحصربهفرد خود، بستر مناسبی برای زندگی گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی فراهم می‌کنند و در حفظ سلامت محیط‌زیست نقش بی‌بدیلی دارند.
در سطح جهانی، تالاب‌ها به عنوان زیستگاه‌هایی غنی و پویا شناخته می‌شوند که در طول تاریخ به بقای گونه‌های مختلف کمک کرده‌اند این مناطق با جذب و ذخیره آب‌های سطحی، مانع از جاری شدن سیلاب‌های مخرب می‌شوند و در تنظیم چرخه‌ی آب و حفظ تعادل هیدرولوژیکی نقش بسزایی دارند.
علاوه بر این، تالاب‌ها به عنوان فیلترهای طبیعی، آلاینده‌های محیطی را جذب کرده و کیفیت آب را بهبود می‌بخشند این قابلیت منحصربهفرد، اهمیت تالاب‌ها را در تأمین منابع آب شیرین و جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست دوچندان می‌کند.
یکی از ویژگی‌های مهم تالاب‌ها، نقش آن‌ها در کاهش آثار تغییرات اقلیمی است. این اکوسیستم‌های آبی، با جذب دی‌اکسیدکربن و ذخیره آن در بسترهای خود، در کاهش گازهای گلخانه‌ای و کنترل دمای زمین نقش مؤثری ایفا می‌کنند به همین دلیل، سازمان‌های بین‌المللی محیط‌زیستی، تالاب‌ها را به عنوان یکی از راهکارهای مهم در مقابله با تغییرات اقلیمی معرفی کرده‌اند.
در ایران، تالاب‌ها همواره از ارزش بالایی برخوردار بوده‌اند و به دلیل موقعیت جغرافیایی متنوع کشور، تالاب‌های گوناگونی از جمله تالاب‌های آب‌شیرین، آب‌شور، دائمی و فصلی در مناطق مختلف وجود دارند تالاب‌های بین‌المللی کشور، که برخی از آن‌ها در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده‌اند، نه تنها به‌عنوان زیستگاه‌های مهم پرندگان مهاجر شناخته می‌شوند، بلکه نقش مهمی در تأمین معیشت جوامع محلی و توسعه پایدار ایفا می‌کنند.
آذربایجان‌غربی؛ استانی با تالاب‌های ارزشمند
استان آذربایجان‌غربی، به دلیل برخورداری از منابع آبی متعدد و قرار گرفتن در مسیر مهاجرت پرندگان، یکی از مهم‌ترین مناطق تالابی کشور محسوب می‌شود تالاب‌های این استان، همچون کانی‌برازان، درگه‌سنگی، سولدوز، گروس، بورالان و حسنلو، از جمله زیستگاه‌های مهم پرندگان مهاجر به‌شمار می‌روند که هر ساله هزاران پرنده از مناطق مختلف جهان به این مناطق کوچ می‌کنند این تالاب‌ها نه تنها از نظر زیست‌محیطی حائز اهمیت هستند، بلکه به عنوان جاذبه‌های گردشگری و اکوتوریستی، نقش مهمی در توسعه اقتصادی منطقه دارند.
وجود تالاب‌های متعدد در آذربایجان‌غربی، سبب شده است که این استان به عنوان یکی از قطب‌های مهم پرنده‌نگری در کشور شناخته شود پرندگان مهاجری همچون فلامینگو، اردک سرسبز، حواصیل، غاز خاکستری و پلیکان، از جمله گونه‌هایی هستند که برای استراحت و تغذیه به تالاب‌های این استان می‌آیند. این مهاجرت‌های فصلی، نشان‌دهنده سلامت زیست‌محیطی این تالاب‌ها و اهمیت آن‌ها در حفظ تنوع زیستی است.
افزون بر این، تالاب‌های آذربایجان‌غربی تأثیر قابل توجهی بر زندگی جوامع محلی دارند صیادی، کشاورزی و دامداری، از جمله فعالیت‌هایی هستند که به طور مستقیم از منابع آبی تالاب‌ها بهره‌مند می‌شوند این اکوسیستم‌های آبی، علاوه بر تأمین منابع آبی برای کشاورزی، نقش مؤثری در تغذیه آب‌های زیرزمینی دارند و از فرسایش خاک و گسترش بیابان‌زایی جلوگیری می‌کنند.
با توجه به ارزش‌های بی‌شمار تالاب‌ها در آذربایجان‌غربی، حفظ و مدیریت اصولی این اکوسیستم‌ها ضرورتی انکارناپذیر است اقدامات حفاظتی، آموزش جوامع محلی، پایش مستمر منابع آبی و اجرای برنامه‌های احیایی، از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند در حفظ این گنجینه‌های طبیعی مؤثر باشند.
استفاده از ظرفیت تالاب‌ها برای توسعه گردشگری و اکوتوریسم
علیرضا سید قریشی، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی، در گفتگو بو خبرنگاران با تأکید بر اهمیت تالاب‌های استان در حوزه گردشگری، اظهار داشت: تالاب‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های طبیعی استان، ظرفیت بالایی برای توسعه اکوتوریسم دارند ما در تلاش هستیم تا از این پتانسیل به شکل بهینه استفاده کنیم و ضمن حفاظت از این زیست‌بوم‌های ارزشمند، زمینه رونق اقتصادی را برای جوامع محلی فراهم کنیم.
وی افزود: بهره‌برداری اصولی از این ظرفیت می‌تواند به توسعه پایدار منطقه کمک کند، اما تحقق این امر مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، ارائه زیرساخت‌های مناسب و افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت تالاب‌ها است.
وضعیت تالاب‌های استان؛ حفظ شرایط مطلوب و تأمین حق‌آبه
قریشی در خصوص وضعیت تالاب‌های آذربایجان‌غربی، اظهار داشت: تالاب‌های استان از وضعیت نسبتاً مطلوبی برخوردارند و تلاش ما بر این است که با تأمین حق‌آبه مورد نیاز آن‌ها، این شرایط را تثبیت و حتی بهبود ببخشیم.
وی با اشاره به نقش کلیدی تالاب‌ها در حفظ تنوع زیستی، تغذیه آب‌های زیرزمینی و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی، تأکید کرد کرد: تأمین حق‌آبه تالاب‌ها نه‌تنها به حفظ زیستگاه‌های پرندگان مهاجر و گونه‌های بومی کمک می‌کند، بلکه مانع از خشک شدن و فرسایش خاک در مناطق اطراف خواهد شد.
چالش‌های محیط‌بانی و ضرورت حمایت‌های قانونی بیشتر
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی استان با اشاره به دشواری‌های شغل محیط‌بانی و ضرورت افزایش حمایت قانونی از این قشر زحمتکش، افزود: محیط‌بانی، به‌ویژه در مناطق حفاظت‌شده‌ای مانند پارک ملی دریاچه ارومیه، جزو سخت‌ترین مشاغل محسوب می‌شود.
وی تصریح کرد: این افراد در شرایطی بسیار دشوار، با کمترین امکانات و در مواجهه با تهدیدات گوناگون از جمله شکارچیان غیرمجاز و شرایط اقلیمی سخت، به حفاظت از طبیعت می‌پردازند.
قریشی بیان کرد: تغییر نگرش‌ها نسبت به محیط‌زیست و درک اهمیت کار محیط‌بانان، لازمه ارتقای امنیت شغلی و بهبود شرایط کاری آنان است که اصلاح قوانین مرتبط، افزایش حقوق و مزایای محیط‌بانان، تجهیز آن‌ها به امکانات پیشرفته‌تر و افزایش تعداد نیروهای حفاظتی در مناطق تحت مدیریت محیط‌زیست ضروری است.
کمبود امکانات لجستیکی محیط‌بانان؛ چالشی جدی در حفاظت از طبیعت
وی با ابراز تأسف از کمبود امکانات لجستیکی در محیط‌بانی استان، خاطرنشان کرد: محیط‌بانان با وجود سختی‌های فراوان، از تجهیزات کافی برخوردار نیستند این کمبودها شامل خودروهای گشت‌زنی، وسایل ارتباطی، تجهیزات حفاظتی و حتی تأمین منابع مالی کافی برای عملیات‌های حفاظتی می‌شود.
قریشی ادامه داد: برای حفاظت از تالاب‌ها، مناطق حفاظت‌شده و حیات‌وحش استان، محیط‌بانان نیازمند حمایت‌های جدی‌تر و تأمین تجهیزات مدرن هستند.
معاون محیط‌زیست استان بر لزوم همکاری دستگاه‌های اجرایی و تأمین اعتبارات لازم از سوی دولت برای بهبود شرایط محیط‌بانان تأکید کرد و خواستار تخصیص بودجه ویژه برای تجهیز نیروهای حفاظتی شد.
وضعیت دریاچه ارومیه؛ چالش‌ها و روند تغییرات تراز آبی
وی در ادامه با اشاره به وضعیت دریاچه ارومیه به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی کشور، اظهار داشت: تراز فعلی دریاچه ۱۲۷۰/۱۴ متر است که نسبت به سال گذشته که این میزان ۱۲۷۰/۱۲ متر بود، اندکی افزایش یافته است. همچنین، وسعت فعلی دریاچه ۹۴۰ کیلومتر مربع است، در حالی که این میزان در سال گذشته ۸۳۰ کیلومتر مربع بود.
ظرفیت مغفول اکوتوریسم تالاب‌ها
محمد ابراهیمی کارشناس حوزه محیط‌زیست در گفتگو با خبرنگار حرف‌رُک اظهار داشت: تالاب‌ها از مهم‌ترین منابع طبیعی کشور هستند که علاوه بر ذخیره‌سازی آب و تنظیم اقلیم، پناهگاه گونه‌های نادر جانوری و گیاهی محسوب می‌شوند در آذربایجان‌غربی، تالاب‌هایی همچون کانی‌برازان، گلمرز، قوپی باباعلی و درگه‌سنگی، ظرفیت‌های بالقوه‌ای برای توسعه گردشگری طبیعی دارند که متأسفانه تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
وی افزود: ایجاد زیرساخت‌های اکوتوریسمی پایدار، مانند مسیرهای پرنده‌نگری، امکانات اقامتی دوستدار محیط‌زیست و توسعه برنامه‌های آموزشی، می‌تواند نقش مهمی در معرفی این تالاب‌ها و افزایش مشارکت مردم در حفاظت از آن‌ها داشته باشد.
لزوم تأمین حق‌آبه تالاب‌های استان
امیر سعیدی متخصص حوزه آب و اکولوژی در گفتگو با خبرنگار حرف رک با بیان اینکه وضعیت دریاچه ارومیه همچنان یکی از دغدغه‌های اصلی کارشناسان محیط‌زیست گفت: در سال‌های اخیر، به دلیل تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی و برداشت بی‌رویه از منابع آبی، بسیاری از تالاب‌های استان در معرض خشک شدن قرار گرفته‌اند تأمین حق‌آبه از طریق برنامه‌ریزی دقیق و جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز، یکی از ضروری‌ترین اقدامات برای حفظ این اکوسیستم‌های ارزشمند است.
وی تصریح کرد: حق‌آبه زیست‌محیطی تالاب‌ها باید در اولویت برنامه‌های مدیریت منابع آب قرار گیرد بدون جریان مستمر آب، این تالاب‌ها کارکردهای طبیعی خود را از دست می‌دهند و به کانون‌های گردوغبار و بیابان‌زایی تبدیل می‌شوند.
گزارش از نجیبه معصومی سرای
انتهای خبر/ م
