تلاش‌ها و چالش‌ها احیای نگین فیروزه‌ای آذربایجان
به گزارش پایگاه تحلیلی خبری «حرف‌رک»، دریاچه ارومیه که یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین دریاچه‌های شور جهان به شمار می‌آید، همچنان در وضعیت بحرانی قرار دارد. این دریاچه که در سال‌های گذشته با کاهش شدید سطح آب و وسعت مواجه بوده، هم‌اکنون در مسیر احیا قرار دارد، اما مشکلات عدیده‌ای از جمله تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی‌ها و مدیریت نادرست منابع آبی همچنان موانعی جدی بر سر راه نجات کامل آن هستند.
کاهش سطح آب و عوامل تأثیرگذار
در حال حاضر، سطح آب دریاچه ارومیه به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته است. بر اساس آمارهای سازمان محیط زیست، سطح آب دریاچه ارومیه در مقایسه با میانگین بلندمدت، حدود ۶۰ درصد کاهش داشته است. این کاهش ناشی از عوامل مختلفی است که از جمله آن‌ها می‌توان به تغییرات اقلیمی و کاهش بارش‌ها، بهره‌برداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی و احداث سدها در مسیر رودخانه‌های منتهی به دریاچه اشاره کرد.
برنامه‌های مختلفی برای احیای دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر اجرایی شده‌اند. از جمله اقدامات مهم در این زمینه، رهاسازی آب از سدهای حوضه آبریز دریاچه و انتقال آب از منابع دیگر به حوضه دریاچه بوده است. در همین راستا، طرح‌های انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه و همچنین کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی حاشیه دریاچه از جمله پروژه‌هایی هستند که با هدف تأمین نیاز آبی دریاچه اجرایی شده‌اند.
پروژه‌های انتقال آب
یکی از اصلی‌ترین راهکارهای احیای دریاچه ارومیه، پروژه انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه است. این پروژه با هدف افزایش حجم آب ورودی به دریاچه و جبران بخشی از کمبودهای آبی اجرایی شده است. مسئولان پروژه اعلام کرده‌اند که با تکمیل این طرح و اجرایی شدن کامل آن، بخش قابل توجهی از نیاز آبی دریاچه تأمین خواهد شد.
نقش جوامع محلی و کشاورزی در احیای دریاچه
حسین حصاری کارشناس منابع در گفتگو با خبرنگار «حرف‌رک» اظهار کرد: یکی از چالش‌های اصلی در احیای دریاچه ارومیه، استفاده غیرمجاز و ناپایدار از منابع آب برای مصارف کشاورزی در حوضه دریاچه است.
وی ادامه داد: مصرف بالای آب در بخش کشاورزی یکی از دلایل اصلی کاهش سطح آب دریاچه است. به همین دلیل، دولت و سازمان‌های مربوطه برنامه‌هایی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و تغییر الگوهای کشت به سمت روش‌های کم‌آب‌بر اجرایی کرده‌اند. این تغییرات شامل ترویج استفاده از آبیاری قطره‌ای و استفاده از بذرهای مقاوم به خشکی است.
کارشناس منابع آب گفت: علی‌رغم تمام تلاش‌ها، مشکلاتی همچنان بر سر راه احیای دریاچه ارومیه قرار دارد. تغییرات اقلیمی و کاهش بارش‌ها در سال‌های اخیر، تأثیرات منفی زیادی بر روند احیای دریاچه داشته است. علاوه بر این، بهره‌برداری غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی و عدم رعایت الگوی مصرف آب توسط کشاورزان، مشکلاتی جدی به وجود آورده است.
وی گفت: مسئولان بر این باورند که برای نجات دریاچه ارومیه نیاز به همکاری همه‌جانبه از سوی جوامع محلی، کشاورزان و همچنین سازمان‌های دولتی و غیر دولتی است. هرچند طرح‌های فعلی می‌تواند بخشی از مشکلات را حل کند، اما برای موفقیت نهایی و احیای کامل دریاچه، نیاز به تغییرات اساسی در مدیریت منابع آب و همچنین تعامل سازنده با طبیعت است.
آینده دریاچه ارومیه
اگرچه وضعیت کنونی دریاچه ارومیه همچنان بحرانی است، اما با اجرای موفقیت‌آمیز طرح‌های احیا و مدیریت بهینه منابع آب، امیدواری‌هایی برای بازگشت این دریاچه به شرایط مطلوب‌تر وجود دارد. مسئولان و کارشناسان محیط زیست معتقدند که با ادامه این روند و همکاری همه‌جانبه، دریاچه ارومیه می‌تواند در سال‌های آینده شاهد بهبود قابل‌توجهی باشد.
در نهایت، احیای دریاچه ارومیه نه تنها از اهمیت زیست‌محیطی برخوردار است، بلکه به عنوان یک نماد ملی و منطقه‌ای، حفظ و نگهداری آن بر توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه نیز تأثیرات قابل‌توجهی خواهد داشت.
اثرات زیست‌محیطی خشک شدن دریاچه ارومیه
عبداله نعمتی یک کارشناس محیط‌زیست در گفتگو خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «حرف‌رک» اظهار کرد: خشک شدن تدریجی دریاچه ارومیه، علاوه بر تهدیداتی که برای حیات اکوسیستم آن به همراه دارد، پیامدهای زیست‌محیطی و اجتماعی گسترده‌ای نیز برای منطقه و حتی فراتر از آن ایجاد کرده است.
وی گفت: کاهش سطح آب دریاچه و رسوب‌گذاری نمک در بستر آن، باعث ایجاد طوفان‌های نمکی شده است که تهدیدی جدی برای سلامت ساکنان اطراف دریاچه به شمار می‌رود. این طوفان‌ها باعث افزایش بیماری‌های تنفسی و چشم‌گیر در منطقه شده‌اند و خاک‌های حاصلخیز کشاورزی را نیز تحت تاثیر قرار داده‌اند.
نعمتی عنوان کرد: کاهش سطح آب دریاچه ارومیه و همچنین برداشت‌های بیش از حد آب از منابع زیرزمینی، موجب کاهش کیفیت خاک‌های کشاورزی اطراف دریاچه شده است. این مسئله بر تولیدات کشاورزی منطقه تأثیرات منفی گذاشته و اقتصاد کشاورزی را با چالش‌هایی روبه‌رو کرده است.
وی ادامه داد: دریاچه ارومیه زیستگاه گونه‌های نادر پرندگان مهاجر مانند فلامینگوها و پلیکان‌ها است. کاهش شدید سطح آب و از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی این پرندگان موجب کاهش چشم‌گیر تعداد این گونه‌ها در سال‌های اخیر شده است. حفظ حیات‌وحش در این منطقه به شدت وابسته به موفقیت طرح‌های احیای دریاچه است.
گام‌های اساسی برای نجات دریاچه ارومیه
از آنجا که دریاچه ارومیه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های شور جهان شناخته می‌شود، تلاش‌های بین‌المللی برای حفظ آن می‌تواند کمک‌های مالی و فنی مورد نیاز برای اجرای طرح‌های احیا را فراهم کند.
یکی از چالش‌های اساسی احیای دریاچه، مصرف بی‌رویه منابع آب در بخش‌های کشاورزی و شهری است. تغییر الگوهای مصرف آب، به ویژه در بخش کشاورزی، ضروری است. اصلاح شیوه‌های آبیاری و ترویج استفاده از روش‌های کارآمد آبیاری مانند سیستم‌های قطره‌ای، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش مصرف آب ایفا کند.
ایجاد و گسترش پوشش گیاهی در حاشیه دریاچه می‌تواند به جلوگیری از بروز طوفان‌های نمکی کمک کند. کاشت گیاهانی که به آب کمی نیاز دارند و مقاوم به شوری هستند، یکی از راهکارهای اصلی در این زمینه است.
حفظ منابع آبی دریاچه ارومیه نیاز به مدیریت دقیق و پایش مداوم دارد. استفاده از فناوری‌های نوین برای نظارت بر وضعیت آب و خاک منطقه، می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های به‌موقع کمک کند و بهبود وضعیت دریاچه را تسریع بخشد.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی احیای دریاچه ارومیه
احیای موفق دریاچه ارومیه علاوه بر تأثیرات مثبت زیست‌محیطی، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی مهمی نیز به همراه خواهد داشت. با بازگشت آب به دریاچه، توسعه گردشگری در منطقه می‌تواند رونق بگیرد و درآمدهای قابل‌توجهی برای ساکنان محلی به ارمغان آورد. همچنین بهبود وضعیت کشاورزی و بازگشت زمین‌های حاصلخیز، می‌تواند زندگی هزاران کشاورز منطقه را بهبود بخشد و اقتصاد محلی را تقویت کند.
از طرف دیگر، احیای دریاچه و کنترل طوفان‌های نمکی به بهبود شرایط سلامتی ساکنان منطقه و کاهش بیماری‌های تنفسی کمک خواهد کرد. در نتیجه، جامعه محلی شاهد بهبود در کیفیت زندگی و افزایش امید به آینده خواهد بود.
با توجه به اقدامات کنونی و برنامه‌های آتی برای احیای دریاچه ارومیه، چشم‌انداز آینده این دریاچه همچنان با امید همراه است. همکاری‌های دولتی، محلی و بین‌المللی به همراه مشارکت مردم محلی و استفاده از فناوری‌های نوین در مدیریت منابع آب، می‌تواند دریاچه ارومیه را از وضعیت بحرانی نجات دهد و آن را به شرایط مطلوب‌تری برساند.
اگر این اقدامات با جدیت و به‌صورت پایدار ادامه یابد، دریاچه ارومیه می‌تواند دوباره به عنوان یکی از نمادهای زیست‌محیطی و طبیعی ایران جایگاه خود را باز یابد و نقش مهمی در توسعه پایدار و حفظ محیط زیست منطقه ایفا کند.
وسعت دریاچه ارومیه به ۸۷۰ کیلومتر مربع رسید
مجید رستگاری در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «حرف‌رک» اظهار کرد: تراز سطح آب در مهرماه به ۱۲۷۰.۱۰ متر رسید. وسعت دریاچه به ۸۷۰ کیلومتر مربع و حجم آب موجود به ۱۰۱۷ میلیارد متر مکعب افزایش یافته است.
مدیرعامل شرکت اب منطقه‌ای آذربایجان غربی گفت: در حال حاضر، تراز مشاهده شده ۱۲۶۹.۷۹ متر است، که نشان‌دهنده وسعت ۶۰۲ کیلومتر مربع و حجم آب در حال حاضر است.
وی افزود: با توجه به شرایط جوی و مدیریت منابع آب، تلاش می‌کنیم تا از حداکثر ظرفیت موجود استفاده کرده و وضعیت آبی منطقه را بهبود ببخشیم.
مدیرعامل شرکت اب منطقه‌ای آذربایجان غربی در پایان خاطرنشان کرد: اطلاع‌رسانی مستمر و به موقع به شهروندان درباره وضعیت منابع آبی از اهمیت بالایی برخوردار است و ما به این مهم ادامه خواهیم داد.
رستگاری همچنین به تأثیرات تغییرات اقلیمی بر منابع آبی اشاره کرد و گفت: تغییرات آب و هوایی و کاهش بارش‌ها، چالش‌های جدی برای مدیریت منابع آب در آذربایجان غربی ایجاد کرده است. بنابراین، ضرورت دارد که بهینه‌سازی مصرف آب در بخش‌های مختلف، به‌ویژه کشاورزی و شرب، در دستور کار قرار گیرد.
وی افزود: در راستای حفظ منابع آبی و افزایش تاب‌آوری، پروژه‌های متعددی در زمینه مدیریت منابع آب و بهبود زیرساخت‌ها در حال اجراست. هدف ما، تأمین آب شرب سالم و بهداشت عمومی برای تمامی شهروندان است.
مدیرعامل شرکت اب منطقه‌ای آذربایجان غربی با بیان اینکه همکاری و مشارکت جامعه در مدیریت منابع آب بسیار حائز اهمیت است، از شهروندان خواست تا در مصرف آب صرفه‌جویی کنند و با رعایت نکات ایمنی و بهداشتی در استفاده از آب، به حفظ این منبع حیاتی کمک کنند.
وی در پایان گفت: با تلاش‌های مستمر و همکاری همه جانبه، امیدواریم بتوانیم شرایط منابع آبی استان را بهبود بخشیم و از تأمین آب پایدار برای نسل‌های آینده اطمینان حاصل کنیم.
گفتنی است معاون اول رئیس جمهور، در آخرین بیانیه‌اش درباره دریاچه ارومیه، وضعیت کنونی این دریاچه را نگران‌کننده توصیف کرد و به نیاز فوری به اقدامات مؤثر برای احیای آن اشاره کرده است.
وی تأکید کرد که اگرچه برخی از طرح‌های قبلی برای بازگرداندن سطح آب دریاچه اجرا شده، اما نتایج آن‌ها چندان رضایت‌بخش نبوده و باید در مدیریت منابع آب و برنامه‌ریزی‌های آینده تجدیدنظر صورت گیرد.
عارف همچنین به تأثیرات منفی خشکی دریاچه بر زندگی ساکنان منطقه و محیط زیست اشاره کرد و بر لزوم هم‌افزایی بین نهادهای دولتی و محلی برای مقابله با این بحران تأکید نمود. این نگرانی‌ها از وضعیت دریاچه ارومیه، که در دو دهه اخیر با نوسانات شدید و کاهش سطح آب مواجه بوده، نشان‌دهنده چالش‌های بزرگ‌تری است که در مدیریت منابع آبی کشور وجود دارد.
رقیه وکیلی
انتهای خبر/ و
