خانه و خانه‌سازی در فرهنگ اسلامی
خانه در فرهنگ اسلامی
خانه به‌عنوان اولین محیط رشد انسان و نخستین مکانی که شخصیت فردی و فکری انسان در آن شکل می‌گیرد، ارتباط مستقیمی باتربیت و فرهنگ انسان دارد و ضمن تأثیرپذیری از ساکنان خود، بر آنان اثر می‌گذارد،بنابراین از منظر قرآن کریم خانه‌ای که در آن ذکر و تسبیح خدا گفته شود حتی بر مسجدی که به‌ظاهر به نام خدا ولی در واقع برای ضرر زدن، تقوّیت کفر و تفرقه‌افکنی میان مؤمنان ساخته شده است برتری دارد.
خداوند متعال در آیات قرآنی برای نشان‌دادن اهمیت نقش خانه بر تربیت انسان، از سویی مقدس‌ترین اجتماع بشری را با اضافه به کلمه خانه، اهل‌البیت می‌نماید و اشاره می‌دارد که خانه می‌تواند محور ارزش‌هایی باشد که چه‌بسا برای غیر اهل آن خانه ثابت نیست و از سوی دیگر مهم‌ترین اجتماع سالانه امت اسلامی را در کنار خانه‌ای که آن را با اوصافی مانند:
1 ـ نخستین خانه
إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَککَةَ مُبارَکاً وَ هُدیً لِلْعالَمین
نخستین خانه‌ای که برای مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شد، همان است که در سرزمین مکّه است که پر برکت، و مایه هدایت جهانیان است.
2 ـ حرم امن
أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا جَعَلْنا حَرَماً آمِناً وَ یُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ
آیا ندانسته‌اند که ما [شهرشان مکه را] حرم امنی قرار داده‌ایم [که در آن با آسایش و آرامش و محفوظ از قتل و غارت زندگی می‌کنند] درحالی‌که مردم از اطراف آنان [به‌وسیله دزدان و غارتگران عرب] ربوده می‌شوند؟
3 ـ بیت‌الحرام
جَعَلَ اللَّهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرامَ قِیاماً لِلنَّاسِ
خداوند، کعبه بیت‌الحرام را وسیله‌ای برای استواری و سامان‌بخشیدن به کار مردم قرار داده؛
4 ـ و بیت عتیق
ثُمَّ لْیَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْیُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتیق
سپس، باید آلودگی‌هایشان را برطرف سازند؛ و به نذرهای خود وفا کنند؛ و بر گرد خانه گرامی کعبه، طواف کنند.
وصف می‌کند، واجب می‌کند و نقش تربیتی و بی‌بدیل حج را حول محور این خانه رقم می‌زند.
همه اینها می‌تواند نشان‌دهنده نقش محوری خانه در تولید فرهنگ و نقش تربیتی آن در محیط پیرامونی و تأثیر بسزای آن در شکل‌گیری باورها و رفتارهای آدمی باشد.
ازاین‌رو خانه در اسلام صرفاً محلی برای خواب و تجدید قوا، یا محیطی برای درامان‌ماندن از سرما و گرما و یا سرپناهی برای حفظ جان نیست که این تعاریف شایسته لانه پرندگان است چنان که ابزاری برای تبرج، اسراف، اشرافیت و خودنمایی نیز نیست.
خانه در اسلام با قیود و تعاریفی که در آیات و روایات برای آن بیان شده است، محلی برای رشد و سعادت آدمی است که در ضمن سلسله بحث‌های آتی موردبحث و واکاوی قرار خواهد گرفت.
خانه و امنیت
یکی از ضروری‌ترین مسائل فرهنگی مرتبط با خانه در فرهنگ اسلامی، توجه به مسئله امنیت با تمام حدود و جوانب آن است.
خانه و امنیت دو مفهوم به هم آمیخته‌اند، تا جایی که در فرهنگ اسلامی خانه بیشتر با واژگانی مانند «مسکن»، «بیت» و «دار» مورد اشاره قرار گرفته است، چرا که مسکن از ماده (س ک ن) به معنای محلی است که آدمی در آن ساکن می‌شود و تسکین می‌یابد و به سکونت می‌رسد و مبیت یعنی جایی آدمی شب را آن جا صبح می‌کند و دار یعنی جایی که اطراف آن را دیوار احاطه کرده است.
واضح است که انتخاب این واژگان ارتباط مستقیمی با درک فطری انسان از کارکرد خانه دارد و انسان به لحاظ فطری، خانه را محلی برای امنیت و آرامش خود می‌داند و در جایی که جان و روان او در معرض خطر باشد اقامت نمی‌گزیند.
ادامه دارد
سعید بهادری
مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان آذربایجان‌غربی
انتهای خبر/
