ماهی در سفره هفت‌سین سنبل برکت است
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «حرف‌رک»، نوروز نخستین روز سال خورشیدی ایرانی برابر با یکم فروردین ماه است که جشن آغاز سال نوی ایرانی و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران ایران باستان بوده و در مناطق وسیعی در آسیا و دیگر نقاط جهان جشن گرفته می‌شود و زمان برگزاری نوروز، اعتدال بهاری و در آغاز فصل بهار است.
نوروز در ایران و افغانستان آغاز سال نو محسوب می‌شود و در برخی دیگر از کشورها یعنی تاجیکستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، سوریه، گرجستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی، چین، ترکمنستان، هند، پاکستان و ازبکستان تعطیل رسمی است و مردمان آن جشن را برپا می‌کنند.
نوروز به عنوان یک جشن قدیمی و کهن از اقوام متعددی در منطقه به ارث رسیده است و با رنگ‌های ویژه، شناسنامه ایرانی به خود گرفته و از آن به عنوان نماد پیوند دهنده افراد و اقوام ایرانی و ملت ایران یاد می‌شود و ایرانیان نوروز را آغازگر رستاخیز طبیعت، گاه رویش و زایش باغ و بوستان می‌دانند و بر این باور هستند که در نوروز، هم‌زمان با طبیعت، باید روزگار نو و جدیدی را با روان و نگرش نو، در تن‌پوش تازه‌ای آغاز کنند.
نوروز، با عنوان رسمی «روز بین‌المللی نوروز»، توسط یونسکو به عنوان میراث فرهنگی و معنوی بشر به ثبت جهانی رسیده است و این روز همچنین یکی از روزهای مقدس و اعیاد مذهبی زرتشتیان نیز به شمار می‌رود.
در کشورهایی مانند ایران و افغانستان که گاه‌شماری هجری خورشیدی به کار برده می‌شود، نوروز، روز آغاز سال نو است، اما در کشورهای آسیای میانه و قفقاز، تقویم میلادی متداول است و نوروز به عنوان آغاز فصل بهار جشن گرفته می‌شود و روز آغاز سال به شمار نمی‌رود.
منشأ و زمان پیدایش نوروز، به درستی معلوم نیست. برخی از روایت‌های تاریخی، آغاز نوروز را به بابلیان نسبت می‌دهد و بر طبق این روایت‌ها، رواج نوروز در ایران به سال ۵۳۸ (قبل از میلاد) یعنی زمان حمله کوروش بزرگ به بابل باز می‌گردد.
مردم بابل روز اول سال را جشن می‌گرفتند، این زمان برابر با بیداری طبیعت است و از لوحه‌ها چنین بر می‌آید که این جشن تقریباً از ۲۳۴۰ سال، پیش از میلاد، شناخته شده بود.
عید آغاز سال در بین‌النهرین (بابل و آشور) و همچنین در عیلام در اصل بازگشت ایزدِ شهید شونده، دُموزی بود که معتقدان نظر داشتند او هر ساله می‌میرد و بار دیگر به حیات برمی‌گردد.
مرگ او مرگ جهان گیاهان و حیات دوبارهٔ او حیات دوبارهٔ جهان گیاهی بود و سپس در پی عزاداری‌هایی که برای ایزدِ شهید شونده به عنوان مظهر برکت و زندگی و مرگ جهان گیاهی انجام می‌شد، اشک‌های بسیاری ریخته می‌شد که این اشک‌های ریخته‌شده نماد باران و نوعی جادوی باران‌آوری و آب بودند، در پی این عزاداری و اشک ریختن‌ها بود که ایزدِ به شهادت رفته بار دیگر در روز نوروز زنده می‌شد و زندگی از سر می‌گرفت.
ماهیت ماهی در سفره هفت‌سین چیست
در کنار المان‌های سفره هفت‌سین، ماهی قرمز یا همان ماهی عید یک عضو جدا نشدنی از این سفره است که نماد و تعریف خاص خودش را دارد؛ حتی عده‌ای بر این باورند که سفره هفت‌سین بدون ماهی قرمز یا همان ماهی عید زیبایی خاصی ندارد و به طور کلی مجسمه‌های ماهی قرمز به جای مانده از زمان هخامنشیان، نشان از حضور دیرینه این ماهی در آیین ایرانیان است
آن طور که تاریخ‌نویسان می‌گویند، گونه‌هایی از ماهی قرمز در گذشته به کشور چین صادر می‌شده و عده‌ای دیگر بر خلاف نظر تاریخ نویسان، می‌گویند که در تابلوهای نقاشی قاجار، اثری از ماهی قرمز نبوده و در نتیجه حضور ماهی قرمز در سفره هفت‌سین را امری تازه می‌دانند.
همچنین ایرانیان در آن زمان ماهی قرمز را بر سر سفره هفت‌سین گذاشته تا سال از برج حوت به برج حمل (فروردین ماه) تغییر کند.
درباره فلسفه نهادن ماهی قرمز بر سر سفره هفت‌سین دلایل گوناگونی را برشمرده‌اند اما ماهی قرمز نماد برج «حوت» یا «برج ماهی» در «گاه‌شماری هجری شمسی بُرجی» است که سال‌ها به طور غیر رسمی در ایران رواج داشت و در سال ۱۲۸۹ هجری خورشیدی، طبق ماده 3 محاسبات عمومی (مطابق دوم حوت ۱۲۸۹) دوره دوم مجلس شورای ملی، تقویم رسمی ایران شد و تا سال ۱۳۰۴ که گاه‌شماری هجری خورشیدی فعلی جایگزین آن شد، رسمیت داشت و در افغانستان هنوز متداول است.
از سوی دیگر یکی از دلایل انتخاب ماهی قرمز برای سفره هفت‌سین، تحمل بیشتر این ماهی در مقابل شرایط نامساعد محیط، نگهداری آسان‌تر و رنگ جذاب آن در مقایسه با دیگر ماهی‌ها بوده است.
برپایی سفره هفت‌سین یکی از این آیین‌های زیباست و مردمان هرگوشه از این سرزمین پهناور با ذوق و سلیقه خود آن را می‌چینند و در هنگام لحظه تحویل سال در کنار آن می‌نشینند.
امروزه در ایران، سبزه و سماق، سمنو، سیب، سرکه، سیر و سنجد که همگی خوراکی وبا منشأ گیاهی هستند از اجزای ثابت و نمادین «هفت‌سین» هستند؛ اما افزون بر «هفت سین» نامبرده، «سفره نوروزی» یا «سفره هفت‌سین» اجزای دیگری نیز دارد.
برخی دیگر از پیوست‌های سفره هفت‌سین همچون آیینه و آب، شمع، سکه، ماهی قرمز، نان، سبزی، شیرینی، تخم مرغ رنگ کرده و گل سنبل (یا شب بو) و کتاب هر یک به نو به خود بر زیبایی این «خوان نوروزی» می‌افزایند و مردم آن‌ها را به عنوان نماد بر سر سفره می‌گذارند.
فلسفه حضور ماهی در سفره هفت‌سین به رنگ سرخش است
محمد نجفی در خصوص ماهیت ماهی قرمز در سفره هفت‌سین به خبرنگار حرف رک گفت: جدا از قشنگ بودن ماهی قرمز و حال و هوای نوروزی ای که با خود می‌آورد، فلسفه حضور آن در سفره هفت‌سین به رنگ سرخش برمی‌گردد. رنگ سرخ ماهی به معنی مهر، پیروزی، شادی، سرزندگی و برکت است. همان‌طور که در دیگر سنت‌های نوروزی نیز این رنگ سرخ را بسیار می‌توان دید.
وی تصریح کرد: برای مثال روبان سرخ دور سبزه، لباس قرمز حاجی فیروز، سیب سرخ سر سفره هفت‌سین و سرخی آتش چهارشنبه‌سوری که به همان شادی و سر زندگی برمی‌گردد و این نماد را در کشورهایی مثل تاجیکستان با وصل کردن پارچه قرمز بر سر در خانه‌ها یا جشن گل سرخ در بلخ افغانستان هم‌زمان با نوروز نیز می‌شود دید.
علی‌رضا مجیدی در ادامه بیان کرد: ماهی در سفره هفت‌سین نشانه شادی و پیروزی و سر زندگی ماهی قرمز از آن جایی که مردم برخی از شهرستان‌ها از خرید آن در زمان تقارن نوروز با محرم خودداری می‌کنند و ماهی سیاه را جایگزین می‌کنند، شدت می‌گیرد.
وی تصریح کرد: درست است که حضور ماهی قرمز دو سه سالی است که با حواشی بسیاری مواجه شده و دوست‌داران حیوانات با خرید و حضور آن بر سر سفره هفت‌سین مخالف‌اند ولی اهمیت ماهی قرمز برای بسیاری سفت و سخت‌تر از آن است که به همین آسانی حذف شود.
مجیدی گفت: این عده معتقدند حذف سنت‌هایی چون خرید ماهی قرمز در نوروز به همین آسانی نیست، ریشه‌های عمیقی در فرهنگ دارد و به‌جای آن باید راه‌های نگهداری درست و اصولی ماهی قرمز را به مردم یاد داد.
بودن ماهی قرمز در عید خوش یوم است
علی رستگار که در حال خرید ماهی قرمز بود گفت: از بچگی همیشه دیده‌ام که ماهی قرمز باید بر روی سفره هفت سین باشد و همیشه منتظر بودیم که عید شود تا بتوانیم ماهی قرمز بخریم.
وی افزود: همواره بزرگ‌ترهای ما گفته‌اند که وجود ماهی قرمز سبب خوش‌شانسی در سال جدید می‌شود و زیبایی خاصی به سفره هفت سین می‌دهد.
بچه‌هایمان عاشق ماهی قرمز هستند
محمدصادق فلاح که در حال خرید ماهی قرمز برای دختر خود بود گفت: در عید دخترم ذوق و شوق دارد که ماهی قرمز بخریم و وقتی من هم بچه بودم دقیقاً همین حس را داشتم.
وی افزود: ای‌کاش در مورد این مسائل به مردم اطلاعات لازم داده شود و مردم علت بعضی مسائل را بدانند و فقط از روی عادت با مسئله برخورد نکنند.
ماهی‌های قرمز را در رودخانه‌ها رها نکنید
طبق گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان‌غربی؛ «انداختن ماهی‌ها در رودخانه پس از اتمام دوران سال نو، هم از لحاظ محیطی برای دیگر ماهی‌ها خطرناک است و هم از لحاظ بهداشتی می‌تواند به محیط زیست و انسان آسیب رساند. زیرا، ماهی‌های قرمز بعد از مدتی در رودخانه تبدیل به یک گونه غیربومی، مهاجم و سیاه می‌شوند که باعث از بین رفتن دیگر ماهی‌های بومی می‌شوند. همچنین، این ماهی‌ها می‌توانند عامل انتقال قارچ به انسان باشند و بعد از رها شدن در رودخانه‌ها آن را به طبیعت منتقل کنند.»
انتهای خبر/
