پیوستن به ائتلاف‌های بین‌المللی، تکه‌ای از پازل دیپلماسی دولت سیزدهم/چالش‌های نظم جهانی غربی
به گزارش خبرنگار سیاسی شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا؛ زبان دیپلماسی در دولت سیزدهم در حالی زمینه ساز پیشبرد سیاست همسایگی شد که در عین حال، دولت این فرصت را خلق کرد تا به ائتلاف‌های بین‌المللی در زمینه‌های مختلف از اقتصادی و فرهنگی بپیوندد.
این در حالی بود که منتقدان دولت سیزدهم از ابتدای آغاز به کار دولت، همواره به این بهانه که دولت زبان دیپلماسی را نمی‌داند، مردان سیاست خارجی را نسبت به نقش‌آفرینی در عرصه جهانی ناتوان معرفی می‌کردند.
با این حال، اما سالی که گذشت برای دولت سیزدهم در عرصه دیپلماسی و سیاست خارجی، سال پرباری بود.
عضویت ایران در سازمان‌های اقتصادی بریکس و شانگها، دستاورد مهمی بود که به‌کانون توجه جهانیان تبدیل شد.
بریکس فرصتی برای گسترش روابط اقتصادی سیاست‌های دولت
در شهریور سال 1402، سید ابراهیم رئیسی، برای شرکت در اجلاس بریکس راهی آفریقای جنوبی شد، این امر حاکی از سطح نگاه و تمایل ایران به عضویت در گروه بریکس بود در عین حال، سفر رئیس جمهور به آفریقای جنوبی زمینه‌ساز رایزنی‌های دوجانبه رئیس جمهور کشورمان باسران اعضای بریکس شد، رایزنی‌هایی که توانست در نهایت به عضویت ایران در این سازمان بین‌المللی منجر شود.
موقعیت ایران در کنار منابع عظیم نفت و گاز فرصت مناسبی است تا میزان اثرگذاری ایران در بریکس و همکاری با کشورهای عضو این پیکان بیش از بیش گسترش یابد در حقیقت عضویت در بریکس فرصتی برای گسترش روابط اقتصادی در راستای سیاست‌های دولت سیزدهم به شمار می‌رود.
بدون شک نقش ایران در بازار جهانی انرژی موضوع مورد توجه اکثر کشورهای دنیاست، در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که همکاری ایران با گروه بریکس علاوه بر سیاست‌های کلان مدیریتی در ایران در قالب نگاه به شرق و مبادله با سایر کشورهای اقتصادی در دورزدن تحریم‌های حاصله از تعقیب برنامه هسته‌ای بر علیه ایران، اثر مثبت خواهد داشت.
عضویت در شانگهای چالشی برای نظم جهانی آمریکایی
اما عضویت در ایران در پیمان شانگهای یکی دیگر دستاوردهای دیپلماسی دولت سیزدهم در سالی که گذشت بود.
در تیر ماه 1402 و در جریان برگزاری بیست و سومین نشست سران سازمان همکاری شانگهای که به شکل مجازی و به میزبانی «هند» برگزار شد، عضویت رسمی ایران در این سازمان به عنوان نهمین عضو اصلی این سازمان منطقه‌ای، به تصویب رسید.
روند تبدیل عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای از عضو ناظر به عضو اصلی، شهریور سال 1400، در اولین حضور دکتر رئیسی به عنوان رئیس جمهوری اسلامی ایران در بیست و یکمین نشست سران این سازمان در دوشنبه پایتخت تاجیکستان آغاز شد.
پس از موافقت اعضای این پیمان به عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در شانگهای و با انجام فرآیند فنی و انجام تعهدات رویه‌ای در روند تبدیل عضویت کشورمان، «قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به سازمان همکاری شانگهای» در بهمن 1401 در مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 15 بهمن به تایید شورای نگهبان رسید.
رئیس جمهور در اولین سخنرانی خود به عنوان یکی از اعضای اصلی شانگهای گفت: با اتکا به تجربه دهه‌های گذشته، اینک کاملا مشهود است که در کنار نظامی‌گری، آنچه بسترساز نظام سلطه غربی شده، سلطه دلار بوده است و لذا هرگونه تلاش برای شکل‌دهی به یک نظام عادلانه بین‌المللی، نیازمند حذف این ابزار سلطه در مناسبات درون منطقه‌ای است.
عضویت جمهوری اسلامی ایران در شانگهای نه تنها در زمینه گسترش روابط با کشورهای عضو در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی از اهمیت بالایی برخوردار است بلکه این عضویت می‌تواند در فراخوان برای به چالش کشیدن نظم جهانی به رهبری ایالات متحده آمریکا تاثیر داشته و زمینه‌ساز شکل‌گیری نظم نوین جهانی شود.
سازمان همکاری شانگهای یکی از مهمترین نهادهای بین المللی است که قصد جایگزین کردن نظم آمریکایی را با نظمی آسیایی را دارد؛ نظمی که اگرچه شاید تمام شاکله ساختار بین المللی را تهدید نمی‌کند اما دستکم، مروج و مدافع این باور است که غرب دیگر اعتبار کافی برای بدست گرفتن پرچم کدخدایی بر دنیا را ندارد.
تحول اقتصادی مهم در توافق اوراسیا
دومین مجمع کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در حالی سوم خرداد 1402 در مسکو آغاز به کار کرد که جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را برای تجارت آزاد با کشورهای عضو این اتحادیه اعلام کرد.
جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۸ موافقتنامه موقت ایجاد منطقه آزاد تجاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EEU) را امضا کرد و پس از چهار سال در زمینه تجارت خارجی با این اتحادیه، تجربیات موفقی را به دست آورد.
سرانجام در دولت سیزدهم این اتحادیه و جمهوری اسلامی ایران به امضای توافقنامه نهایی و جامع ایجاد منطقه آزاد تجاری نزدیک شده‌اند، موضوعی که به تحقق تحول اقتصادی مهم در این کشورها منجر خواهد شد.
در خردادماه 1402 شورای عالی اقتصادی اوراسیا به ریاست ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در مسکو برگزار شد، سران کشورهای عضو این اتحادیه بر اهمیت همکاری ترانزیتی و گسترس همکاری‌های تجاری با جمهوری اسلامی ایران تاکید کردند این امر حاکی از میزان اثرگذاری ایران در مبادلات اقتصادی آسیایی است.
در واقع اتحادیه اقتصادی اوراسیا یکی از مهمترین گروه‌‌های اقتصادی در همسایگی ایران است که دارای نقاط مشترک فرهنگی، سیاسی و ژئوپولیتیک با ایران بوده و از اهمیت ویژه‌ای برای این کشور برخوردار است.
توافق با اتحادیه اقتصادی اوراسیا یکی از مهمترین تجربه‌های جدی ایران در توافق با یک اتحادیه اقتصادی منطقه‌ایبه شمار می رود که می توان از آن به عنوان یکی از کامل‌ترین و مفصل‌ترین موافقت‌نامه‌های تجاری ایران نام برد.
