چالش‌های بی‌پایان زندگی عشایر در کوهستان
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «حرف رک»؛ در دل این سرزمین پهناور عشایر را می‌توان به‌سان پرندگانی آزاد دانست که بی‌توجه به مرزهای جغرافیایی و محدودیت‌های دنیای مدرن همچنان به راه خود ادامه می‌دهند هر گامشان روی خاک سرگذشتی از نسلی به نسل دیگر است؛ سرگذشتی که با خون و عرق نوشته شده و در خاطراتشان حک شده است.
زندگی عشایر مشکلات، در دل طبیعت سخت و خشن، داستانی از مقاومت و تلاش در برابر چالش‌های بی‌پایان است، این قشر از جامعه، با اقامتی در مناطق دورافتاده و کوهستانی، با مشکلاتی جدی همچون کمبود آب، نداشتن زیرساخت‌های مناسب و امکانات رفاهی محدود روبرو هستند.
کمبود منابع آبی، به ویژه در مناطق خشک و کم‌باران، بزرگترین معضل آن‌هاست که بر تمامی ابعاد زندگی‌شان تأثیر می‌گذارد، تأمین آب برای آشامیدن، شستشو و آبیاری دام و زمینهای کشاورزی به یک معضل روزمره تبدیل شده است.
مردم عشایر از کودکی تا کهنسالی یاد گرفته‌اند که چگونه با سختی‌ها کنار بیایند و با شرایط به‌وجود آمده سازگار شوند در دل این سرزمین پهناور عشایر را می‌توان به‌سان پرندگانی آزاد دانست که بی‌توجه به مرزهای جغرافیایی و محدودیت‌های دنیای مدرن همچنان به راه خود ادامه می‌دهند هر گامشان روی خاک سرگذشتی از نسلی به نسل دیگر است؛ سرگذشتی که با خون و عرق نوشته شده و در خاطراتشان حک شده است.
در پاسخ به این نیازها، مسئولان تلاش‌هایی برای بهبود شرایط زندگی این جامعه صورت داده‌اند، پروژه‌های آبرسانی، بهبود زیرساخت‌های بهداشتی و آموزشی، و برنامه‌های حمایتی مختلف از جمله اقداماتی است که به منظور کاهش مشکلات و ارتقای کیفیت زندگی عشایر مشکلا در نظر گرفته شده است با این حال، با توجه به حجم و شدت مشکلات، هنوز راه زیادی برای رسیدن به شرایط مطلوب و قابل قبول وجود دارد.
خانواده ستون‌های اصلی جامعه عشایری
در جامعه عشایری خانواده نقش حیاتی دارد هر خانواده یک واحد تولیدی، اجتماعی و فرهنگی محسوب می‌شود که همه اعضای آن به نوعی در کارها مشارکت دارند.
از کودکان گرفته تا سالمندان هر کدام نقش خود را در این سیستم بر عهده دارند این همکاری جمعی نه تنها به بقای اقتصادی این جامعه کمک می‌کند بلکه باعث تقویت پیوندهای خانوادگی و ایجاد حس همبستگی می‌شود.
زنان عشایری همچون ستون‌های اصلی این خانواده‌ها، نقش پررنگی در حفظ و تداوم این سبک زندگی دارند آنها علاوه بر انجام کارهای خانه و مراقبت از فرزندان، در تهیه محصولات لبنی، بافتن فرش و گلیم و حتی در برخی موارد در مدیریت امور اقتصادی خانواده نیز سهیم هستند این زنان نمادهای زنده از صبر، استقامت و قدرت در جامعه عشایری‌اند.
فرهنگ و هنر در دل کوهستان
عشایر، حاملان فرهنگی غنی و کهن هستند که نسل به نسل منتقل شده است آوازها و نغمه‌های محلی که در دل شب‌های سرد کوهستانی طنین‌انداز می‌شود، داستان‌هایی از عشق و دلدادگی، رنج و امیدواری و زندگی در سخت‌ترین شرایط را روایت می‌کند این نغمه‌ها، همانند صدای طبیعت بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره عشایر است.
هنر دست عشایر نیز بازتابی از روحیه سخت‌کوش و خلاق این مردم است فرش‌ها و گلیم‌های دست‌باف آنها با طرح‌ها و رنگ‌های منحصر به فرد خود نه تنها به عنوان ابزاری کاربردی بلکه به عنوان آثار هنری با ارزش محسوب می‌شوند این هنرها هر کدام داستانی از زندگی، طبیعت و احساسات درونی بافندگانشان را به تصویر می‌کشند.
اگرچه عشایر همچنان به سبک زندگی سنتی خود پایبندند اما دنیای مدرن نیز تأثیرات خود را بر این جامعه گذاشته است بسیاری از عشایر در تلاشند تا میان سنت و مدرنیته تعادلی برقرار کنند این تعادل گاه به معنای پذیرش برخی از امکانات مدرن و گاه به معنای مقاومت در برابر تغییراتی است که می‌تواند هویت فرهنگی و اجتماعی آنها را تهدید کند.
تلاش‌هایی برای آموزش و بهداشت بهتر دسترسی به خدمات عمومی و حتی بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در زندگی عشایری صورت گرفته است اما این تغییرات نباید به معنای نادیده‌گرفتن هویت اصیل و ارزش‌های فرهنگی این جامعه باشد عشایر بیش از هر چیزی به پیوند عمیق با گذشته و سنت‌هایشان اهمیت می‌دهند و این همان چیزی است که آنها را متمایز و منحصر به فرد می‌کند.
آنها می‌دانند که بقای سبک زندگی‌شان به توانایی آنها در سازگاری با شرایط جدید و در عین حال حفظ ارزش‌های فرهنگی‌شان وابسته است برای عشایر هر روزی که با طلوع خورشید آغاز می‌شود فرصتی است برای تداوم زندگی و انتقال میراث گران‌بهای خود به نسل‌های آینده.
عشایر از سختی‌های کوچ تا امید به پیشرفت
رحمان رضایی یکی از اعضای قبیله‌ای که از نسل‌های قبل زندگی عشایری داشتند در گفتگو با خبرنگار حرف رک، اظهار کرد: ما هر سال به همراه خانواده‌هامون و گله‌های دام از مناطق مختلف کوهستانی کوچ می‌کنیم، زندگی ما به این کوه‌ها و مراتع گره خورده و در هر فصل به دنبال بهترین چراگاه‌ها برای دام‌هامون هستیم.
وی در خصوص سختی‌های زندگی خود گفت: زندگی ما ساده نیست سخت‌ترین قسمت ماجرا، کوچ‌های فصلی است وقتی که بهار می‌آید ما باید آماده باشیم که از مناطق گرم‌تر به مناطق سردسیر کوچ کنیم و این کار خیلی انرژی و وقت می‌برد و گاهی اوقات مسیرها خطرناکه و باید با مشکلات طبیعی مثل سیل، برف، و حملات حیوانات وحشی مقابله کنیم اما این چالش‌ها جزئی از زندگی ما است و ما یاد گرفتیم چگونه با آنها کنار بیاییم.
رضایی در ادامه بیان کرد: شرایط زندگی برای عشایر تغییرات زیادی داشته است ما خیلی دوست داریم که دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی بهتر شود این چیزها در مناطق دورافتاده برای ما سخت است البته ما هم مثل بقیه دوست داریم که بچه‌هامون تحصیل کنند و از امکانات بهتری برخوردار باشند اما هنوز با چالش‌های زیادی مواجه هستیم.
وی در پایان بیان کرد: دوست دارم به همه بگویم که زندگی عشایری شاید سخت باشد، اما زیبایی‌ها و ارزش‌های خودش رو هم دارد ما با طبیعت زندگی می‌کنیم و سعی می‌کنیم که احترام به آنها رو حفظ کنیم.
امنیت پایدار برای عشایر در مناطق مرزی
محمدصادق معتمدیان استاندار آذربایجان‌غربی در جمع خبرنگاران اظهار کرد: دستگاه‌های اجرایی و خدمات‌رسان استان موظف هستند تا با دقت و مسئولیت‌پذیری به بهبود شرایط زندگی عشایر کمک کنند. این امر با توجه به اهمیت و نقش عشایر در فرهنگ و اقتصاد منطقه از اولویت‌های اصلی است.
وی در ادامه بیان کرد: امنیت پایدار در مناطق مختلف استان، به ویژه در نواحی مرزی به خوبی برقرار است و این موضوع به برکت خون شهدا به دست آمده است که این امنیت، امکان زندگی آرام و امن را برای عشایر استان فراهم کرده و به آنها اجازه داده تا با آرامش در این مناطق به زندگی و فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهند.
معتمدیان در ادامه عنوان کرد: وظایف قانونی دستگاه‌های اجرایی در خصوص عشایر به طور مشخص تعیین شده است و این دستگاه‌ها نه تنها باید اعتبارات تخصصی خود را برای عشایر اختصاص دهند، بلکه باید تلاش کنند تا با جذب اعتبارات ملی، پروژه‌های زیرساختی را در جهت بهبود معیشت و زندگی عشایر استان اجرایی کنند.
استاندار آذربایجان‌غربی بر اهمیت ایجاد مراکز فروش محصولات عشایری در استان تأکید کرد و افزود: این مراکز می‌توانند به معرفی تولیدات و محصولات متنوع عشایر استان کمک کرده و زمینهای برای افزایش درآمد و ارتقای کیفیت زندگی آنان فراهم کنند این مراکز می‌توانند به عنوان پل ارتباطی بین عشایر و بازارهای شهری عمل کرده و به ارتقای اقتصاد محلی و حتی صادرات محصولات عشایری منجر شوند.
معتمدیان بر ضرورت توجه به مسائل بهداشتی و درمانی عشایر استان نیز تاکید کرد و اظهار داشت: ارائه خدمات فنی و حرفه‌ای در محل اسکان عشایر، افزایش سطح ارتباطات و فناوری در مناطق عشایری و تدوین برنامه‌های مناسب فرهنگی، مذهبی و اجتماعی برای عشایر باید در دستور کار دستگاه‌های مختلف قرار گیرد.
وی در ادامه به جاذبه‌های طبیعی و تنوع ایلات استان اشاره کرد و گفت: با توجه به تنوع اقلیمی آذربایجان غربی، توسعه و ترویج اقامتگاه‌های بومگردی فصلی عشایر باید به صورت جدی دنبال شود، این اقامتگاه‌ها می‌توانند به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری منحصر به فرد استان معرفی شده و به توسعه گردشگری پایدار کمک کنند.
معتمدیان به اهمیت توسعه صنایع دستی و گردشگری در حوزه عشایر نیز پرداخت و یادآور شد: با تهیه یک برنامه مدون و ارائه تسهیلات مناسب، می‌توان به ایجاد اشتغال و حمایت از عشایر استان پرداخت، توسعه صنایع دستی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از مهاجرت عشایر به شهرها و حفظ سبک زندگی سنتی آنان داشته باشد.
توسعه زیرساخت‌ها و حمایت از عشایر استان
علی ناجی مدیرکل امور عشایری استان آذربایجان‌غربی در گفتگو با خبرنگار حرف رک، با اشاره به تلاش‌های مستمر فرماندار شهرستان برای رفع محرومیت از مناطق مرزی و حمایت از جامعه عشایری اظهار داشت که در بخش عمرانی، اقدامات گسترده‌ای انجام شده است.
وی تصریح کرد: این اقدامات شامل تامین و توزیع لوله‌های آب برای دسترسی به آب شرب سالم و بهداشتی، تامین و توزیع آبشخورهای دامی، تامین پنل‌های خورشیدی برای انرژی پاک و همچنین مرمت و بازسازی ایلراههای عشایری است که در مجموع به ارزش ۹۰۰ میلیون تومان هزینه شده است، این تلاش‌ها به منظور بهبود کیفیت زندگی عشایر و ایجاد زیرساخت‌های اساسی برای آنها صورت گرفته است.
وی اضافه کرد: در بخش حمایت از عشایر شهرستان، سالانه نزدیک به یک هزار و 945 تن آرد خام عشایری به همراه آرد ترمیمی در زمان کوچ برای خانوارهای عشایری که فاقد نانوایی روستایی هستند، تامین و توزیع می‌شود این اقدام، بخشی از تلاش‌های دولت برای تضمین امنیت غذایی عشایر و تامین نیازهای اساسی آن‌هاست.
ناجی در ادامه بیان کرد: برای دامداران عشایر شهرستان، ۷۰۰ تن نهاده‌های دامی شامل جو، کنسانتره، سبوس و ذرت تامین و توزیع شده است همچنین در زمینه تامین کالاهای تنظیم بازار برای عشایر ۲۵ تن شکر و ۷۵ تن برنج وارداتی بین عشایر توزیع شده است.
مدیرکل امور عشایری استان در ادامه به پروژه‌های پیش‌بینی شده برای سال جاری اشاره کرد و تصریح کرد: هشت پروژه در روستاهای قشلاقی و ییلاقی شهرستان در نظر گرفته شده است، برای این پروژه‌ها اعتباری معادل ۱۴۲ میلیارد ریال پیش‌بینی شده است.
وی تصریح کرد: این پروژه‌ها شامل ساخت و بازسازی زیرساخت‌های روستایی بهبود امکانات بهداشتی و توسعه فضاهای آموزشی برای عشایر است که می‌تواند تاثیر بسزایی در بهبود شرایط زندگی عشایر و توسعه پایدار این مناطق داشته باشد.
ناجی در ادامه با بیان اینکه، سه درصد از جمعیت استان را عشایر تشکیل می‌دهند گفت: برای بهبود شرایط زندگی این قشر زحمتکش، در سال‌های اخیر اقدامات متعددی انجام شده است.
وی تصریح کرد:به طور خاص، ۴۱ پروژه تأمین آب شرب عشایر با اعتباری بالغ بر ۲۶۰ میلیارد ریال، ۳۶ پروژه مرمت و بازسازی ایلراههای عشایری به ارزش ۶۲ میلیارد ریال، خرید و توزیع ۲۷۷ تانکر آبرسانی با هزینه ۱۱۴ میلیارد ریال و خرید و توزیع دو هزار و 250 عدد آبشخور دامی سیار با اعتباری معادل ۸۵ میلیارد ریال به اجرا درآمده است.
ناجی همچنین به مشکلات عمده‌ای که عشایر با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند، اشاره کرد و گفت: این مشکلات شامل تأمین آب شرب در مناطقی همچون مجتمع کنیکور، آغ اتلوق، ساری سو، کولوس، شوربلاغ علیا و شوربلاغ سفلی است.
وی تصریح کرد: علاوه بر این، شیوه‌های مختلف اخذ تضامین و رفتار سلیقه‌ای بانکی با متقاضیان تسهیلات عشایری، مصرف بی‌رویه آب به دلیل عدم نصب کنتور و عدم پوشش مناسب توسط شرکت آب و فاضلاب نیز از دیگر مسائل هستند.
کلام آخر؛
زندگی عشایری، داستانی است از همزیستی انسان با طبیعت، از تلاش برای بقا در شرایط سخت و از حفظ ارزش‌های فرهنگی که ریشه در تاریخ و هویت این مردمان دارد.
عشایر، با تمامی دشواری‌ها و چالش‌هایی که با آن مواجه‌اند، همچنان به راه خود ادامه می‌دهند و داستان زندگی‌شان را با هر قدمی که بر زمین می‌گذارند می‌نویسند.
این مردم نگهبانان طبیعت و فرهنگ‌اند آنها با زندگی ساده و بی‌آلایش خود به ما یادآوری می‌کنند که زیبایی و ارزش‌های زندگی نه در پیچیدگی‌ها و تجملات بلکه در سادگی و پیوند عمیق با طبیعت و گذشته‌مان نهفته است.
زندگی عشایری، گواهی است بر اینکه با عشق، صبر و استقامت می‌توان بر هر مانعی فائق آمد و در دل سخت‌ترین شرایط، به زندگی ادامه داد.
گزارش از نجیبه معصومی سرای
انتهای خبر/
