چهارشنبه‌ای که دیگر سوری نیست
به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «حرف رک»، به آخرین شب چهارشنبه سال یا همان چهارشنبه‌سوری که آئین سنتی و رسمی کهن است، رسیدیم و همه‌جا صحبت از چهارشنبه‌سوری است.
چهارشنبه‌سوری یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است که در آستانه سال نوی ایرانی یعنی نوروز، برگزار می‌شود و این جشن به‌عنوان پایانی بر زمستان و استقبال از بهار تلقی می‌شود که در این شب، مردم با روشن‌کردن آتش و پریدن از روی آن، به استقبال سال نو می‌روند و امیدوارند که با این کار، نیروهای منفی و بیماری‌ها را از خود دور کنند.
آداب‌ورسوم چهارشنبه‌سوری در آذربایجان
چهارشنبه‌سوری آئینی سنتی و رسمی کهن است که ریشه در آداب و سنن مردم منطقه در آستانه نوروز دارد که از جمله این آئین‌ها می‌توان به روشن‌کردن آتش و پریدن از روی آن اشاره که آن را امروزه نیز شاهد هستیم و از دیرباز تاکنون نسل به نسل حفظ شده و به نسل امروزی رسیده است؛ ولی بااین‌حال، تغییراتی در نحوه برگزاری این جشن به چشم می‌خورد که نشان‌دهنده تأثیر تغییرات اجتماعی و فرهنگی بر سنت‌های قدیمی است.
در آذربایجان، چهارشنبه‌های اسفندماه هر کدام نام و مراسم خاص خود را دارند که اولین چهارشنبه به نام «یئل چرشنبه سی» (چهارشنبه باد) شناخته می‌شود و به آن «چیلله قووان» (چهارشنبه‌ای که چله را فراری می‌دهد) نیز گفته می‌شود؛ دومین چهارشنبه به نام «توپراق چرشنبه سی» (چهارشنبه خاک) و سومین چهارشنبه به نام «اود چرشنبه سی» (چهارشنبه آتش) معروف است و چهارشنبه چهارم که همان چهارشنبه‌سوری است با نام «سو چرشنبه سی» (چهارشنبه آب) نام‌گذاری شده و در محاورات با نام «آخیر چرشنبه» متداول است.
چهارشنبه‌سوری آئینی سنتی و رسمی کهن
در آذربایجان، چهارشنبه‌سوری همچنان به‌عنوان یکی از جشن‌های مهم و باستانی ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد. بااین‌حال، با گذر زمان و تغییرات اجتماعی و فرهنگی، برخی از آداب‌ورسوم سنتی این جشن دستخوش تغییراتی شده‌اند.
در گذشته، آیین‌های متنوعی در این روز اجرا می‌شد که برخی از آن‌ها به دلیل تغییر سبک زندگی و معماری منازل، کمتر رواج دارند.
یکی از این آداب، رسم «قورشاق ساللاماق» یا «شال ساللاماق» بود که در آن کودکان و نوجوانان با استفاده از دستمال یا پارچه‌ای به داخل خانه‌ها می‌فرستادند و صاحبخانه با قراردادن خوراکی یا هدیه‌ای در آن، آرزوی خیر می‌کرد. امروزه، به دلیل تغییرات در معماری خانه‌ها، اجرای این رسم دشوار شده است.
همچنین، رسم‌هایی مانند «طاباق آپاردی» که در آن خانواده داماد هدایایی را برای عروس و خانواده‌اش می‌فرستادند، یا «بخت آچما» که دختران دم بخت برای باز شدن بخت خود، مویی از سر خود را به آب می‌سپارند، هنوز در برخی مناطق رواج دارند اما شاید با شکل و شیوه‌ای متفاوت از گذشته.
با وجود این تغییرات، هنوز هم بسیاری از آداب‌ورسوم سنتی، مانند پوشیدن لباس‌های نو، بستن حنا، و روشن‌کردن آتش و پریدن از روی آن، به‌عنوان بخشی از جشن چهارشنبه‌سوری در آذربایجان حفظ شده‌اند.
باتوجه‌به تحقیقات انجام شده، می‌توان گفت که در آذربایجان، همچنان آداب‌ورسوم چهارشنبه‌سوری با شوروشوق فراوان جشن گرفته می‌شود و چهارشنبه‌سوری در آذربایجان همچنان به‌عنوان یک جشن باستانی و مهم تلقی می‌شود که با وجود تغییرات زمانی و مکانی، هویت فرهنگی و اجتماعی خود را حفظ کرده است.
این جشن‌ها نه‌تنها به‌عنوان بخشی از میراث‌فرهنگی ایرانیان ارزشمند هستند، بلکه به‌عنوان فرصتی برای تقویت پیوندهای اجتماعی و خانوادگی نیز محسوب می‌شوند.
«چهارشنبه‌سوزی» در مقابل «چهارشنبه سوری»
اما در سال‌های اخیر این جشن سنتی نیز دچار تحریف شده و در واقع می‌توان گفت که کم‌کم آداب ویژه آئین‌های سنتی جای خود را به پدیده‌های صنعتی می‌دهند و دیگر خبری از جشن‌ها و سنن قدیمی به گوش نمی‌رسد.
امروزه در مقابل «چهارشنبه‌سوری»، «چهارشنبه سوزی» قرار دارد که یک اصطلاح نوظهور بوده و به آتش‌سوزی‌ها و حوادث ناشی از استفاده نادرست از مواد آتش‌زا در جشن چهارشنبه‌سوری اشاره دارد و در واقع عده‌ای «چهارشنبه‌سوری» به «چهارشنبه سوزی» نام می‌برند که این اصطلاح بیانگر نگرانی‌های ایمنی و خطراتی است که ممکن است بر اثر رفتارهای پرخطر در این جشن به وجود آید.
درحالی‌که چهارشنبه‌سوری ریشه در سنت‌ها و فرهنگ ایرانی دارد و به‌عنوان یک جشن مثبت و پر انرژی شناخته می‌شود، چهارشنبه سوزی نمایانگر جنبه‌های منفی و خطرات احتمالی است که می‌تواند نتیجه بی‌توجهی به اصول ایمنی باشد و لذا اهمیت آگاهی و رعایت ایمنی در این جشن بسیار مهم است تا از بروز حوادث ناگوار جلوگیری شود و جشنی امن و شاد برگزار شود.
امروزه در کنار روشن‌کردن آتش برخی از لوازم آتش‌بازی به آن اضافه شده که متأسفانه اصالت این رسم دیرین را از بین برده و بیشتر از آنکه به زیبایی آن بیفزاید، سبب تبدیل شده آن به معضل اجتماعی شده و در واقع چهارشنبه‌سوری به شب دلهره تبدیل شده و وقوع حوادث ناگوار در آن بر اثر سهل‌انگاری و عدم رعایت و توجه به هشدارها، یک معضل اجتماعی است که تنها و تنها خود مردم می‌توانند آن را حل کنند.
شب چهارشنبه آخر سال که می‌شود صدای ترقه‌ها و نارنجک‌ها در شهر می‌پیچد، به هر گوشه‌ای از شهر که نگاه می‌کنی شهر به‌مثابه میدانی جنگی شده است که نه از توپ در آن خبری است و نه تانکی.
بی‌شک نباید اجازه داد آیین‌هایی که دنیای مهر و مهرورزی را به جامعه هدیه می‌دهد، بنا بر باورهای غلط و بی‌ریشه و اساس برخی که جز غم و اندوه و گریه را موجه نمی‌دانند، دستخوش دگرگونی‌ها شود و غم و اندوه و ناله را جایگزین شادی و شور و نشاط کنند.
هشدارهای پلیس در مورد چهارشنبه آخر سال
در این زمینه پلیس نیز طی اطلاعیه‌ای با هشدار به خاطیان چهارشنبه‌سوری بر لزوم هوشیاری والدین و آموزش‌دادن به فرزندان خود در پیشگیری از هرگونه آسیب‌دیدگی در چهارشنبه آخر سال تأکید کرده است.
بر اساس اطلاعیه‌های مختلفی که توسط پلیس منتشر شده، طبق تجربه‌های سال‌های گذشته افراد زیادی دچار سوختگی شده‌اند و در برخی موارد جان خود را در اثر ساخت و استفاده از مواد محترقه خطرناک ازدست‌داده‌اند که کاربران فضای مجازی می‌توانند در صورت مشاهده سایت‌های فعال در زمینه آموزش ساخت یا خرید فروش مواد محترقه را از طریق تلفن ۱۱۰ به پلیس اطلاع دهند.
در استفاده از مواد آتش‌بازی هرگز به طور کامل ایمن نیست، حتی درصورتی‌که کاملاً مراقبت انجام شود، حوادث نه‌تنها ممکن است برای کسانی که از مواد آتش‌زا استفاده می‌کنند به وجود آید، بلکه برای کسانی که این مواد را درست می‌کنند هم ممکن است اتفاق بیفتد.
همه موادی که در نارنجک، ترقه، منور و سایر مواد آتش‌زا و محترقه استفاده می‌شوند، از مواد منفجره و آتش‌زا هستند که خطرناک هستند و صدمات جبران‌ناپذیری را به دنبال خواهند داشت.
گزارش از میثم پاراو
انتهای خبر/
