گلیم مهاباد جلوه‌ای از تاریخ و فرهنگ
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «حرف‌رک»؛ صنایع دستی، میراثی گران‌بها از فرهنگ و هنر کهن ایرانی است که ریشه در تاریخ و هویت مردمان این سرزمین دارد.
این هنرهای دست‌ساخته نه‌تنها بیانگر ذوق و خلاقیت بی‌انتهای هنرمندان بومی‌اند، بلکه بازتابی از شیوه زندگی، باورها و ارزش‌های اجتماعی هر منطقه نیز به‌شمار می‌روند.
در این میان، گلیم‌بافی به‌عنوان یکی از اصیل‌ترین و پرافتخارترین شاخه‌های صنایع دستی ایران، جایگاه ویژه‌ای در زندگی مردمان عشایری و روستایی داشته و دارد.
گلیم، نه فقط به‌عنوان یک زیرانداز ساده، بلکه به‌عنوان نمادی از فرهنگ، زیبایی و مهارت زنان و مردانی که با دستان خود رنگ‌ها و نقش‌های زندگی را به تصویر می‌کشند، شناخته می‌شود.
شهرستان مهاباد، در جنوب آذربایجان‌غربی، یکی از مراکز اصلی تولید گلیم در ایران است که این هنر ارزشمند را در دل خود جای داده است.
این شهرستان که به دلیل موقعیت جغرافیایی و تنوع قومی و فرهنگی، همواره به‌عنوان یکی از مراکز مهم هنرهای سنتی شناخته شده، طی دهه‌های اخیر در زمینه تولید گلیم به شهرتی درخشان دست یافته است گلیم‌بافی در مهاباد نه تنها یک حرفه، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت فرهنگی این منطقه محسوب می‌شود.
گلیم‌های تولیدی مهاباد به دلیل کیفیت بالا، تنوع نقش و نگار، و رنگ‌آمیزی‌های طبیعی و چشم‌نواز، همواره مورد توجه بازارهای داخلی و خارجی بوده‌اند.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد گلیم‌های مهاباد، استفاده از طرح‌ها و نقش‌های الهام‌گرفته از طبیعت، زندگی عشایری و باورهای بومی منطقه است.
این نقوش، که در نگاه اول ممکن است ساده به‌نظر برسند، درواقع نمایانگر عمق فرهنگ و تاریخ مردم منطقه هستند زنان هنرمند مهابادی، با ترکیب هنرمندانه نخ‌های پشمی و رنگ‌های گیاهی، آثاری خلق می‌کنند که هرکدام داستانی از گذشته و حال این دیار را روایت می‌کنند.
آنچه گلیم‌بافی را در مهاباد به‌ویژه متمایز کرده است، همبستگی بین این هنر و معیشت مردم است، برای بسیاری از خانواده‌ها، گلیم‌بافی نه فقط یک هنر، بلکه منبع اصلی درآمد و وسیله‌ای برای گذران زندگی محسوب می‌شود.
زنان روستایی این منطقه، با تلاش شبانه‌روزی در کارگاه‌های کوچک خانگی خود، این هنر اصیل را زنده نگه داشته و در عین حال از آن به‌عنوان راهی برای استقلال مالی استفاده می‌کنند. این موضوع، به‌ویژه در شرایط اقتصادی دشوار، نقش پررنگی در توانمندسازی زنان منطقه داشته است.
با وجود این، گلیم‌بافی در مهاباد، همچون بسیاری از صنایع دستی کشور، با چالش‌هایی مواجه است کاهش تقاضا در بازارهای داخلی به‌دلیل ورود محصولات ماشینی، افزایش هزینه‌های تولید، و عدم حمایت کافی از سوی نهادهای مرتبط، از جمله مشکلاتی است که هنرمندان این عرصه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. با این حال، شور و عشق زنان مهابادی به حفظ این میراث گران‌بها، آن‌ها را به ادامه این راه سخت دلگرم کرده است.
در این گزارش، تلاش خواهیم کرد تا با نگاهی دقیق‌تر به فرآیند تولید گلیم در مهاباد، نقش این هنر در اقتصاد و فرهنگ منطقه و چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی آن بپردازیم.
هدف ما از این بررسی، نه‌تنها شناخت بهتر این هنر زیبا، بلکه ارائه راهکارهایی برای توسعه و پشتیبانی از آن در آینده است گلیم‌بافی مهاباد، پلی میان گذشته و آینده، می‌تواند نماینده‌ای شایسته برای هنرهای سنتی ایران در جهان باشد، اگر به درستی از آن حمایت شود.
گلیم‌بافی، امیدی برای تأمین معیشت خانواده
راژان رسولی، یکی از زنان هنرمند و گلیم‌باف در یکی از روستاهای مهاباد، در گفتگو با خبرنگار حرف رک گفت: گلیم‌بافی برای من نه فقط یک هنر، بلکه راهی برای تأمین معیشت خانواده‌ام است، با وجود سختی‌ها و زمان‌بر بودن این کار، وقتی می‌بینم محصولی که با دست‌های خودم بافته‌ام به دست مشتری می‌رسد و مورد تحسین قرار می‌گیرد، احساس غرور می‌کنم.
وی با اشاره به چالش‌های اقتصادی افزود: هزینه تهیه نخ و رنگ‌های طبیعی بسیار بالا رفته و بازار فروش هم نسبت به گذشته کم‌رونق‌تر شده است. با این حال، امیدوارم با حمایت‌های بیشتری از سوی مسئولان، بتوانیم این هنر اصیل را حفظ کنیم و درآمد پایداری برای خانواده‌ها ایجاد شود.
گلیم‌بافی می‌تواند رونق اقتصادی بیشتری داشته باشد
احمد حسینی، یکی از جوانان فعال در کارگاه گلیم‌بافی مهاباد، معتقد است که گلیم‌بافی می‌تواند به صنعتی سودآور تبدیل شود.
وی گفت: ما در مهاباد توانایی تولید گلیم‌های باکیفیت و منحصربه‌فرد را داریم. اما مشکل اینجاست که بازارهای داخلی و خارجی به درستی مدیریت نمی‌شوند اگر تسهیلاتی برای معرفی محصولات ما در نمایشگاه‌های بین‌المللی فراهم شود، این هنر می‌تواند به یکی از منابع اصلی درآمد منطقه تبدیل شود.
احمد تأکید کرد: بسیاری از جوانان به دلیل نبود شغل به شهرهای دیگر مهاجرت می‌کنند، اما اگر بتوانیم کارگاه‌های بیشتری راه‌اندازی کنیم و بازار فروش مناسبی داشته باشیم، این روند معکوس خواهد شد.
رنگ‌های طبیعی، هویت هنر ماست
فرخنده مولودی، بانوی گلیم‌باف دیگری از مهاباد، در خصوص اهمیت استفاده از رنگ‌های طبیعی گفت: یکی از ویژگی‌های گلیم‌های مهاباد، استفاده از رنگ‌هایی است که از گیاهان محلی تهیه می‌شود. این رنگ‌ها نه تنها به گلیم‌ها زیبایی خاصی می‌بخشند، بلکه ماندگاری آن‌ها را نیز افزایش می‌دهند.
وی افزود: تهیه این رنگ‌ها زمان و هزینه زیادی می‌طلبد و اگر بتوانیم از سوی نهادهای مرتبط برای تأمین مواد اولیه حمایت شویم، می‌توانیم کیفیت محصولات خود را ارتقا دهیم و مشتریان بیشتری جذب کنیم.
حمایت از صنایع دستی، حفظ هویت فرهنگی ماست
حمیرا کریمی، یکی از پیشکسوتان گلیم‌بافی در مهاباد، تأکید کرد: «گلیم‌بافی بخشی از هویت فرهنگی ماست. این هنر از نسل‌های گذشته به ما رسیده و ما وظیفه داریم آن را به نسل‌های بعدی منتقل کنیم.
وی افزود: با اینکه کار ما سخت و زمان‌بر است، اما وقتی می‌بینم این هنر هنوز طرفداران خود را دارد، خستگی از تنم بیرون می‌رود. امیدوارم مسئولان با ایجاد بسترهایی برای آموزش و فروش محصولات، از ما هنرمندان حمایت بیشتری کنند.
گلیم‌بافی را به عنوان شغل آینده انتخاب کردم
مینا صدیقی، دختر جوانی که به تازگی وارد حرفه گلیم‌بافی شده، گفت: در دنیای امروز کمتر کسی به سمت هنرهای سنتی می‌رود، اما من تصمیم گرفتم این هنر را از مادرم یاد بگیرم و ادامه بدهم. گلیم‌بافی برای من فقط یک شغل نیست، بلکه راهی برای زنده نگه داشتن فرهنگ و هنر مهاباد است.
وی همچنین به مشکلات این حرفه اشاره کرد و گفت: اگر امکانات و تسهیلات بیشتری در اختیار ما قرار گیرد، جوانان بیشتری به این هنر جذب می‌شوند و می‌توانیم جایگاه بهتری در بازار پیدا کنیم.
گلیم‌بافی مهاباد در مسیر برندسازی و رونق اقتصادی
مرتضی صفری، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌غربی، از برندسازی رشته‌های صنایع‌دستی به‌ویژه گلیم‌بافی در شهرستان مهاباد خبر داد و آن را یکی از اولویت‌های اصلی برنامه‌های توسعه‌ای این اداره کل عنوان کرد.
وی با اشاره به پیشینه غنی مهاباد در حوزه صنایع‌دستی، اظهار داشت: این شهرستان با بهره‌گیری از ظرفیت‌های هنری و فرهنگی خود، توان تبدیل‌شدن به یکی از قطب‌های برجسته صنایع‌دستی در کشور را دارد.
صفری گفت: گلیم‌بافی، به‌عنوان یکی از هنرهای اصیل منطقه، پتانسیل بالایی برای ورود به بازارهای داخلی و بین‌المللی دارد و تلاش ما این است که این هنر ارزشمند را به برندی متمایز و شناخته‌شده تبدیل کنیم.
وی افزود: برای تقویت و توسعه صنایع‌دستی در مهاباد، همکاری‌های مشترکی با اداره فنی‌وحرفه‌ای این شهرستان آغاز شده است. این همکاری‌ها شامل ایجاد بسترهای مناسب برای آموزش‌های تخصصی و راه‌اندازی دپارتمان صنایع‌دستی در مهاباد خواهد بود.
مدیرکل میراث‌فرهنگی آذربایجان‌غربی با تأکید بر اهمیت آموزش در ارتقای کیفیت محصولات، گفت: برگزاری دوره‌های تخصصی می‌تواند به شکوفایی استعدادهای بومی و ایجاد اشتغال پایدار در منطقه کمک کند این آموزش‌ها گامی مهم در مسیر ارتقای توانمندی هنرمندان و افزایش کیفیت تولیدات صنایع‌دستی منطقه خواهد بود.»
وی همچنین به ضرورت بازاریابی و برندسازی محصولات صنایع‌دستی اشاره کرد و افزود: یکی از مهم‌ترین اهداف ما در این طرح، ایجاد کانال‌های مناسب برای فروش و معرفی محصولات هنرمندان است. با این اقدامات، می‌توانیم هنرمندان منطقه را به بازارهای گسترده‌تری متصل کنیم و زمینه رونق اقتصادی منطقه را فراهم آوریم.
صفری در ادامه تصریح کرد: این اقدامات نه تنها موجب رشد اقتصادی مهاباد خواهد شد، بلکه به معرفی بهتر فرهنگ و هنر اصیل این شهرستان در سطح ملی و بین‌المللی کمک شایانی خواهد کرد با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بومی و حمایت از هنرمندان، می‌توانیم جایگاه ویژه‌ای برای صنایع‌دستی مهاباد در بازارهای خارجی فراهم کنیم.
وی از تمامی هنرمندان و علاقه‌مندان به صنایع‌دستی دعوت کرد تا با شرکت در دوره‌های آموزشی و استفاده از امکانات فراهم‌شده، به توسعه این هنر اصیل کمک کنند.
گزارش از نجیبه معصومی
انتهای خبر/
