«چیلله گئجه‌سی» فرهنگی به قدمت تاریخ
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «حرف رک»، «چیلله گئجه‌سی» یا شب یلدا، یکی از قدیمی‌ترین و باستانی‌ترین جشن‌های ایرانیان است که با فرا رسیدن طولانی‌ترین شب سال و آغاز زمستان گرامی داشته می‌شود.
این جشن در سراسر ایران با آئین‌ها و مراسم‌های ویژه‌ای برگزار می‌شود و هر منطقه با توجه به فرهنگ و تاریخ خود، آداب و رسوم خاصی دارد استان آذربایجان غربی نیز با فرهنگ غنی و متنوع خود به گونه‌ای منحصر به فرد شب چله را جشن می‌گیرد.
«چیلله گئجه‌سی» به عنوان جشن در آذربایجان غربی مطرح بوده و با فرا رسیدن طولانی‌ترین شب سال آغاز و نماد پایان تاریکی و آغاز نور و روشنایی است.
در آذربایجان غربی «چیلله گئجه‌سی» با آئین‌ها و مراسم‌های خاصی همراه است که نشان‌دهنده اهمیت این جشن در فرهنگ مردم این منطقه است و این مراسم‌ها نه تنها به منظور جشن گرفتن این شب برگزار می‌شوند، بلکه فرصتی برای تحکیم روابط خانوادگی و انتقال فرهنگ و آداب و رسوم به نسل‌های بعدی نیز هستند.
در زمان‌های قدیم رسم بر این بود که خانواده‌های آذربایجانی در این شب طولانی به ملاقات بزرگ خانواده می‌رفتند و آتش زیر کرسی نیز در این فصل از سال همیشه روشن بود و در شب چیلله اعضای خانواده دور آن جمع شده و این شب را به شادی و سرور می‌گذراندند.
در واقع «چیلله گئجه‌سی» در آذربایجان غربی نه‌تنها یک جشن ملی و مذهبی است، بلکه یک جشن فرهنگی و اجتماعی نیز محسوب می‌شود که نشان‌دهنده ارزش‌های انسانی، اخلاقی و اعتقادی مردم آذربایجان است.
در ادامه به برخی آداب و رسوم مردم آذربایجان غربی در شب یلدا یا همان «چیلله گئجه‌سی» به زبان مردم این استان می‌پرداریم.
گردهمایی خانواده‌ها
یکی از مهم‌ترین آداب شب چله در آذربایجان غربی، گردهمایی خانواده‌ها و اقوام در خانه بزرگ‌ترها است.
این گردهمایی‌ها فرصتی مناسب برای دیدار و تجدید دیدار با اقوام و دوستان بوده که در این شب، افراد خانواده دور هم جمع می‌شوند و با صحبت‌ها، خنده‌ها و خاطره‌گویی‌های خود، لحظاتی شاد و مفرح را سپری می‌کنند.
این گردهمایی‌ها همچنین به تقویت روابط خانوادگی و انتقال محبت و صمیمیت میان اعضای خانواده کمک می‌کنند.
سفره شب چله
سفره شب چله در آذربایجان غربی با خوراکی‌های متنوع و خوشمزه‌ای تزئین می‌شود که هر یک از این خوراکی‌ها نمادی از برکت، شادی و خوشبختی هستند.
از جمله مهم‌ترین خوراکی‌های این شب می‌توان به هندوانه، انار، آجیل، خشکبار، شیرینی‌ها و انواع میوه‌ها اشاره کرد که هر یک از این خوراکی‌ها نیز دارای نمادها و معانی خاصی هستند.
هندوانه در این سفره نماد برکت و فراوانی است و با رنگ قرمز خود یادآور گرما و خورشید است و مردم اعتقاد دارند که خوردن هندوانه در شب چله باعث می‌شود تا بدن در زمستان سرد نشود.
انار در سفره شب یلدا نمادی از باروری و زایش است و با دانه‌های سرخ و خوش‌طعم خود نشان‌دهنده شادی و برکت است.
آجیل و خشکبار هم شامل مغزها و دانه‌های متنوع که به عنوان نماد رفاه و خوشبختی استفاده می‌شوند و مردم اعتقاد دارند که مصرف آجیل و خشکبار در شب چله باعث افزایش انرژی و شادابی می‌شود.
انواع شیرینی‌های سنتی مانند «حلوا»، «شیرینی‌های نازک» و «نقل» که بخشی از سفره یلدا هستند و نماد شیرینی زندگی و خوشبختی محسوب می‌شوند.
میوه‌های تازه و خشک‌شده و میوه‌های مختلف مانند سیب، پرتقال، خرمالو و خشکبارهای محلی مانند توت خشک و برگه زردآلو نیز در سفره شب یلدا به چشم می‌خوردند که هر یک نماد سلامت و رفاه هستند.
روایت داستان‌ها و حکایت‌ها
یکی دیگر از آداب شب چله در آذربایجان غربی، روایت داستان‌ها و حکایت‌های قدیمی توسط بزرگان خانواده است.
در این شب، بزرگ‌ترها داستان‌ها و افسانه‌های کهن را برای جوان‌ترها و کودکان نقل می‌کنند که این داستان‌ها علاوه بر ایجاد لحظات شاد و مفرح، به انتقال فرهنگ و آداب و رسوم به نسل‌های بعدی کمک می‌کند.
افسانه‌ها و حکایت‌های محلی مانند افسانه‌های برادران چیلله با مضامین اخلاقی و آموزنده، نقش مهمی در تربیت و آموزش کودکان دارند.
شعرخوانی و نقالی
شعرخوانی و نقالی نیز از دیگر آداب مهم شب چله در آذربایجان غربی است که در این زمینه افراد خانواده دور هم جمع می‌شوند و به خواندن اشعار ترکی و حافظ و بایاتیلار می‌پردازند.
نقالی نیز به عنوان یکی از هنرهای سنتی این منطقه در شب چله اجرا می‌شود که نقالان با استفاده از هنر خود داستان‌ها و افسانه‌های قدیمی را با صدایی رسا و بیانی گیرا روایت می‌کنند.
این فعالیت‌ها به ایجاد فضایی هنری و فرهنگی در شب چله کمک می‌کنند و تجربه‌ای ماندگار و دلنشین را برای شرکت‌کنندگان به ارمغان می‌آورند.
بازی‌ها و سرگرمی‌ها
بازی‌های محلی و سنتی نیز جزو آداب شب چله در آذربایجان غربی هستند که از جمله بازی‌های محبوب این شب می‌توان به تاپماجالار، قصه‌گویی، فال‌گیری و نواختن عاشیق‌ها اشاره کرد که این بازی‌ها نیز علاوه بر ایجاد لحظات شاد و سرگرم‌کننده، به تحکیم روابط خانوادگی کمک می‌کنند.
در فرهنگ و ادبیات مردم این منطقه خواندن دوبیتی‌های ترکی یا بایاتیلار، تاپماجالار، قصه‌گویی، فال‌گیری و نواختن عاشیق‌ها از جمله فعالیت‌های رایج در «چیلله گئجه‌سی» هستند.
خوراکی‌ها و غذاهای ویژه شب چله
علاوه بر خوراکی‌های معمول سفره یلدا، در آذربایجان غربی غذاهای خاصی نیز برای این شب تهیه می‌شود. این غذاها که بخشی از آداب و رسوم محلی هستند، نشان‌دهنده تنوع و غنای فرهنگی این منطقه می‌باشند.
دلمه آذربایجانی یکی از معروف‌ترین خوراکی‌ها و غذاهای ویژه شب چیلله در آذربایجان غربی است که پای ثابت سفره شب یلدا نیز محسوب می‌شود.
پلو مرغ، آش رشته و خورشت‌های محلی نیز با ترکیب‌های مختلف گوشت و سبزیجات که به عنوان غذای اصلی سرو می‌شوند؛ طعم و مزه خاصی دارند.
«چیلله گئجه‌سی» شبی ماندگار برای مردم آذربایجان
در این زمینه رمضان ایوبی یکی از ریش‌سفیدان و اهالی ارومیه در گفتگو با خبرنگار ما از شب چیلله به عنوان یکی از خاطره‌انگیزترین شب‌های سال نام برد و گفت: از کودکی به یاد دارم که چگونه با خانواده به خانه پدربزرگ و مادربزرگ می‌رفتیم و دور سفره یلدا جمع می‌شدیم.
وی با اشاره به اینکه داستان‌های قدیمی که پدربزرگم برایمان تعریف می‌کرد، همیشه در ذهنم مانده‌اند، افزود: همچنین خوردن هندوانه و انار در این شب، از آداب محبوب ما بود.
ایوبی با تاکید بر اینکه باید آداب و رسوم خود را به نسل امروزی انتقال دهیم، تصریح کرد: این شب فرصتی برای تقویت روابط خانوادگی و انتقال فرهنگ و سنت‌های محلی به نسل‌های بعدی است.
باید آداب و رسوم خود را حفظ کنیم
مهدیه کریمی از شهروندان ارومیه‌ای نیز در این زمینه در گفتگو با خبرنگار حرف رک در مورد آداب و رسوم شب چیلله، گفت: شب چیلله یکی از مهم‌ترین شب‌های سال برای ما است و در این شب، تمام اعضای خانواده به خانه ما می‌آیند و دور هم جمع می‌شویم.
کریمی اظهار کرد: معمولا سفره یلدا را با خوراکی‌های مختلفی مانند هندوانه، انار، آجیل و خشکبار تزئین می‌کنیم و بچه‌ها نیز خیلی از بازی‌های محلی و شنیدن داستان‌های قدیمی لذت می‌برند.
وی گفت: این شب فرصتی است برای ایجاد لحظات شاد و خاطره‌انگیز و همچنین تقویت روابط خانوادگی است و ما نیز قدر آن را می دانیم.
نقش «چیلله گئجه‌سی» در تقویت هویت فرهنگی
شب چله به عنوان یکی از کهن‌ترین آیین‌های ایرانی، نقش مهمی در تقویت هویت فرهنگی مردم آذربایجان غربی دارد.
این جشن‌ها و مراسم‌ها نشان‌دهنده اصالت و ارزش‌های فرهنگی مردم این منطقه هستند و به حفظ و انتقال این فرهنگ به نسل‌های بعدی کمک می‌کنند.
مراسم‌ها و آیین‌های شب چله فرصتی را فراهم می‌کنند تا مردم با تاریخ و ریشه‌های فرهنگی خود آشنا شوند و این میراث فرهنگی را به آیندگان منتقل کنند.
هر یک از آداب شب چیلله نقش مهمی در ایجاد شادی، تقویت روابط خانوادگی و حفظ و انتقال فرهنگ و سنت‌های محلی دارد.
این مراسم‌ها نشان‌دهنده اهمیت خانواده، محبت و همبستگی در فرهنگ مردم آذربایجان غربی است و با توجه به قدمت و اهمیت این جشن، لازم است تا این آداب و رسوم به درستی حفظ و به نسل‌های بعدی منتقل شود.
آموزش و ترویج آداب و رسوم، توسعه برنامه‌های فرهنگی، مشارکت رسانه‌ها و تشویق به برگزاری مراسم‌های خانوادگی می‌تواند به حفظ و تقویت آداب و رسوم شب چله کمک کند. با تلاش‌های مشترک و همیاری همه افراد جامعه، می‌توان این میراث فرهنگی ارزشمند را حفظ کرد و به آیندگان منتقل نمود.
گزارش از میثم پاکروان
انتهای خبر/م
