با حذف دلار، گشایش اقتصادی رقم می‌خورد؟
به گزارش گروه اقتصادی حرف رک؛ برای تقریباً 75 سال، دلار در مقیاس جهانی بر تجارت، امور مالی و پرتفوی ذخیره ارزی بانک‌های مرکزی تسلط داشته است. کشورهای مختلفی طی دو سال اخیر اقدام به حذف دلار از معاملات تجاری خود کرده‌اند. مشکلاتی که پس از تناقض‌های سیاسی به اوج خود می‌رسد و حوزه‌های زیادی را در کشورها تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. اقدامی که اخیراً شدت بیشتری گرفته است و ملل مختلف برای جاگیری مناسب در نظم جدید در حال شکل‌گیری دنیا، به دنبال مقدمه‌چینی بهترین نقش برای آینده خود هستند.
دلایل حذف دلار در صحنه بین‌الملل
یکی از دلایل اصلی دلارزدایی در سطح جهانی، مسلح‌سازی دلار توسط واشنگتن است. کشور ایالات متحده آمریکا برای مقابله با کشورهای نامطلوب خود، یکی از ابزارهای مورد استفاده برای این منظور، تحریم و اعمال سیاست‌های پولی مخرب علیه کشورها می‌باشد. سیاست‌های پولی که بیشتر به‌خاطر تسلط دلار در روابط تجاری در بین ملل مختلف صورت می‌گیرد.
به‌طوری‌که، تحریم‌های اخیر ایالات متحده در سطح بین‌المللی، 29 درصد از اقتصاد جهانی و 40 درصد از منابع نفتی جهان را شامل می‌شود. تصمیماتی که اگرچه در کوتاه‌مدت توانسته بود اثراتی را برجای بگذارد، ولی در نهایت باتوجه‌به آمار مذکور، بخش بزرگی از اقتصاد دنیا را شامل می‌شود و خصوصاً بعد از جنگ اوکراین و تحریم روسیه، بیشتر خود را محدودتر کرده‌است.
از طرفی ایالات متحده اکنون مشکلات بسیار زیادی را در حوزه مسائل مالی در پیش روی خود می‌بیند. به‌طوری‌که در ماه‌های گذشته، چندین بانک این کشور من‌جمله «سیلیکون ولی» ورشکسته شده‌اند و عمده مشکلات در این زمینه از بی‌تدبیری‌های مدیران این کشور در ایام کرونا نشئت می‌گیرد.
مشکلاتی که به مرور تبدیل به پاشنه آشیل برایشان شده است و اکنون بسیاری از کشورها در حال حذف ارز رایج آمریکا از مبادلات تجاری‌شان و جایگزینی ارز دیگری هستند. علی‌الخصوص دلار که هیچ پشتوانه صددرصدی از منابع با ارزشی مثل طلا را ندارد و صرفاً تکه‌ای کاغذ رسمی است. همچنین، بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه، بدهی وام‌های دلاری دارند که جذابیت دلار زدایی را دوچندان می‌کند.
ذخایر دلاری کشورها از نگاه آمار
منابع جهانی نگهداری شده به دلار در سال 2001 میلادی، 73 درصد بود. این در حالی است که در سال 2023، این آمار به 58 درصد کاهش‌یافته است و همچنان به نزول خود ادامه می‌دهد. اقداماتی همچون روی‌آوردن بسیاری از کشورها در افزایش و نگهداری ذخایر خود به‌صورت طلا به علت پیش‌بینی‌های خود از آینده، جای‌گیری بهتر در نظم نوین جهانی و ایجاد مزیت برای خود در شکل‌گیری این آمار دخیل است.
رابطه ایران و دلار
کشور ما نیز از معضلات به وجود آمده توسط دلار از همان اوایل انقلاب و حتی قبل‌تر مستثنی نبود. اگرچه به‌راحتی می‌توانستیم با اقدامات و مدیریت صحیح به نفع کشور، این موضوع را پشت سر بگذاریم. از اقدامات مهمی که در نظم نوین جهانی در سیاست پولی کشورمان باید صورت پذیرد، توازن و حفظ ارزش در مقابل سایر ارزها به‌وسیله سیاست‌های پولی و مالی بلندمدت است. در این مورد باید اقدامات پیشگیرانه برای استقلال هر چه بیشتر ارز کشور در کنار سایر کشورها صورت پذیرد تا به هنگام تغییرات سیاسی در صحنه بین‌الملل دچار مشکل نشویم.
برای اقدام به حذف دلار باید راه‌حل کوتاه‌مدت و بلندمدت را برنامه‌ریزی کرد که بتوان به‌راحتی این کار را انجام داد. حذف به یکباره دلار نیز می‌تواند بسیار آسیب‌زا باشد و عملا نسخه قابل قبولی نیست.
اقدامات پیشنهادی برای دلار زدایی
دراین‌بین باید اقدامات لازم را برای تثبیت ارزش ریال نیز صورت گیرد تا قدرت خرید جامعه دچار نوسان نشود. راه‌حل‌های زیادی برای این موضوع وجود دارد. برای مثال، ارزش‌گذاری ریال بر حسب طلا امکان‌پذیر است. در واقع پشتوانه طلا را برای پول خود معرفی کرده و پول پایه طلا را به دنیا معرفی کنیم. در نتیجه تمام طرف‌های مبادله با اطمینان بیشتری با کشورمان مبادله خواهند کرد. همچنین، نرخ تورم ارزی نیز با این روند زیاد دچار نوسان نخواهد بود.
برای امکان تراکنش در صورت وجود تحریم و عدم دسترسی به سوئیفت نیز جایگزین‌های بومی دو کشور را می‌توان اتخاذ کرد و تراکنش را صورت داد. راه‌حلی که اخیراً در جلسه اتحادیه پایاپای آسیایی بیشتر مورد بررسی قرار گرفت و می‌توان با تقویت اتحادیه پایاپای آسیایی، موجب تسهیل تجارت و روابط بین اعضا در منطقه شد.
از راه‌حل‌های غیر مالی دیگر، می‌توان با ایجاد روابط فرهنگی و گردشگری، به‌راحتی روابط پولی دوجانبه نیز برقرار کرد. برای مثال، اکنون عراق ارز رایج ایران را می‌پذیرد. همچنین در سال‌های گذشته در زمان حج عمره و تمتع ایرانی‌ها می‌توانستند در عربستان به‌راحتی پول خود را تبدیل کنند و به خرید بپردازند؛ بنابراین با برقراری روابط گردشگری این مقیاس می‌تواند بزرگ و بزرگ‌تر شده و موجب جایگزینی پول شود.
هوشیاری در مقابل یوآن
اکنون باتوجه‌به جایگزینی یوآن چین با دلار، حداقل برای کوتاه‌مدت، باید توازن و حفظ ارزش ریال در مقابل این ارز نیز صورت پذیرد. برای مثال ارزش یوآن در روزی‌های اخیر تا لحظه نگارش این متن، با افزایش حدود 1000 ریالی نسبت به ریال مواجه بوده و به 71000 ریال رسیده است. برای همین منظور، باید حساسیت بیشتری نسبت به تراز تجاری خود، منحصراً با کشور چین را در اولویت قرار دهیم. به عنوان مثال می‌توان با استفاده از فرصت پیش آمده از پیمان شانگهای، زیرساخت‌های مورد نیاز را جذب کرد و به وسیله تولید، قدرت ارزی خود را مستحکم‌تر کرد.
در نتیجه، صرف حذف دلار و جایگزینی ارز دیگری نهایتاً برای کوتاه‌مدت بمانند مُسَکِن خواهد بود. باید سازوکارهای جدی و با اقدامات دقیق در حوزه پولی – مالی کشور همراه با برنامه‌ریزی برای حفظ ثبات اقتصادی ازاین‌حیث صورت گیرد. چون نبود ثبات ارزی یکی از موانع تولید، حداقل در سال های اخیر، در کشور ما بوده که مانع از توسعه نیز شده است. مخاطرات این چنینی شرایط عدم اطمینان بوجود آورده که باید برنامه ریزی صورت گیرد. صرف جایگزینی ارز دیگر، بیشتر به مفهوم تغییر نام می‌باشد. چون سازوکار سابق پابرجاست و هیچ‌گونه تغییری را در روندهای اقتصادی به وجود نخواهد آورد.
انتهای خبر/
