چرا خانواده‌ها پزشک‌دار نشدند؟
با گذشت بیش از ۲۰ سال از اجرای طرح پزشک خانواده، هم‌چنان برخی مشکلات مانع تحقق کامل آن می‌شود.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «حرف رک» به نقل از خبرگزاری فارس، از روزی که وزارت بهداشت تصمیم گرفت طرح پزشک خانواده را اجرایی کند، بیش‌تر از ۲۰ سال می‌گذرد. در این مدت، هفت، وزیر آمده و قول تکمیلش را داده و رفته‌اند. اولین قشری که توانستند هر چند نصفه‌و‌نیمه از پزشک خانواده بهره‌مند شوند، روستایی‌ها بودند. هدف بعدی این طرح هم، شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر جمعیت بود. اما هم‌چنان تا اجرای سراسری فاصله‌ی زیادی باقی مانده است.جدی‌ترین وعده‌ی اجرای سراسری هم شاید مربوط به دولت دهم باشد. احمدی‌نژاد از وزارت بهداشت خواسته بود که طی دوسال آخر دولت، این طرح را در تمام کشور به اجرا درآورد.اما در عمل، پای پزشکان خانواده فقط به دو استان مازندران و فارس باز شد.
با حلوا حلوا کردن دهان مردم شیرین نمی‌شود
طی دولت‌های یازدهم و دوازدهم، اجرای پزشک خانواده به همان دو استان محدود باقی ماند. در سال‌های بعدی مطالعات مختلفی بر روی چالش‌ها و اشکالات اجرایی این طرح انجام شد. اجرای هم‌زمان طرح تحول سلامت عاملی شد که نظام سلامت فرصت و منابع کم‌تری برای پزشک‌دار کردن خانواده‌ها داشته باشد. دولت سیزدهم نیز از همان روزهای اول، اجرایی کردن این طرح را جزو اولویت‌های خود قرار داد. سرانجام در اردیبهشت سال جاری، برای ۵۷ شهرستان پزشک خانواده در نظر گرفته شد. این طرح از اوایل تابستان با انتشار نسخه ۰۳ آیین‌نامه اجرایی خود، به طرح «سلامت خانواده» تغییر نام داد.در ابتدا صحبت از آن بود که تا پایان سال تمام شهرها، این طرح را اجرایی کنند. پس از افزوده شدن شهرهای بیش‌تر، معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت که تلاش می‌شود تا پایان سال، ۵۵ میلیون ایرانی تحت پوشش این طرح قرار بگیرند. حال در فاصله ۴۰ روزه تا تمام شدن ۱۴۰۲، اعلام گردیده که تا کنون فقط ۱۹۵ شهر و در مجموع ۲۷ میلیون جمعیت، به این طرح پیوسته‌اند. مشخص نیست که آیا در این فرصت باقی مانده وزارت بهداشت به هدف‌گذاری خود خواهد رسید یا نه؟ اما آن‌چه روشن است این‌که اجرای این طرح بصورت غیرعادی بطول انجامیده است.افزایش هزینه‌های درمانی جامعه تنها یکی از نتایج اجرایی نشدن این طرح است. چرا که به گفته‌ی مدیر کل بیمه سلامت آذربایجان شرقی، در نبود پزشک خانواده، ۳۵ درصد افراد به پزشکان متخصص نامربوط به بیماری خود مراجعه می‌کنند. این اتفاق، شلوغی بیش از حد مطب‌های پزشکی، صف‌های طولانی و در نهایت فرسایش کادر درمان را به دنبال خواهد داشت.
کجای کار اشکال دارد؟
این طرح مقرر کرده است که در سطح اول برای هر سه هزار نفر، یک پزشک و دو مراقب سلامت اختصاص یابد. در صورت بروز هر گونه مشکل، به صلاح‌دید پزشک، بیمار به سطح دو و سه ارجاع داده می‌شود. این سطح‌ها مربوط به خدمات سرپایی و بستری پزشکان متخصص و فوق تخصص است.مطالعات نشان می‌دهد که برخی اشکالات اجرایی هم‌چون تعریف درست وظایف و جایگاه هر یک از اعضای تیم پزشک خانواده و استقلال کاری آن‌ها یا نظام پرداخت نامناسب و … بخشی از موانع اجرای طرح بوده است. البته نباید از این نکته غافل گردید که اجرایی نشدن نسخه‌نویسی الکترونیک و پرونده الکترونیک نقش بسزایی در ناکامی طرح سلامت خانواده داشته است.یکی از مواردی که همواره خود را در اجرای طرح سلامت خانواده نشان داده ، کمبود پزشک عمومی و متخصص است. در آیین نامه این طرح آمده که هر پزشک بایستی یک فرد جایگزین هم برای خود معرفی کند. از طرفی بسیاری از پزشکان علاقه‌ای به دو شیفته کار کردن ندارند.این یعنی به ازای هر ۳ هزار نفر، بیش‌تر از یک پزشک مورد نیاز خواهد بود. حتی در سال جاری نیز کشور برای اجرای این طرح با کمبود پزشک روبرو بود. استان کردستان، قرار بود در اردیبهشت ماه فقط برای جمعیت ۸۷ هزار نفری شهرستان دیواندره، این طرح را اجرا کند. اما بنابر اعلام معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی سنندج، این استان با کمبود ۱۳ پزشک روبرو بود. هم‌زمان مدیران دانشگاه‌های علوم پزشکی اصفهان و بیرجند نیز از کمبود پزشک برای اجرای طرح سلامت خانواده خبر دادند.
براساس برخی گزارش‌ها، پیش از این نیز تعداد پایین پزشکان موجود در دو استان فارس و مازندران، باعث شده بود که برخی پزشکان از استان‌های دیگر برای فعالیت در طرح سلامت خانواده به این استان‌ها نقل مکان کنند. این اتفاق گرچه در ظاهر مشکل را برطرف می‌کند؛ اما در عمل باعث تشدید کمبود پزشک در شهرهای قبلی این پزشکان می‌شود. این کمبود در میان پزشکان متخصص نیز خود را نشان داده است. چرا که تعداد بالای مراجعان، آنان را از درج مشاوره کامل در پرونده بیمار ناتوان می‌سازد. عدم ثبت اطلاعات بیمار در پرونده، کارایی طرح سلامت خانواده را کاهش می‌دهد. چرا که پزشک خانواده از نتیجه ارجاع به پزشک متخصص و اقدامات درمانی انجام شده مطلع نمی‌شود. در نتیجه امکان پیگیری‌های متناسب با آن نیز فراهم نخواهد شد.
پزشکان بومی، پزشک خانواده می‌شوند
تامین پزشکان مورد نیاز برای اجرای این طرح همواره دغدغه‌ی مدیران نظام سلامت بوده است. در سال ۱۴۰۰ نیز پس از جلسات متعدد کارشناسان وزارت بهداشت و شورای عالی انقلاب فرهنگی، سرانجام طرحی با عنوان «افزایش ظرفیت پذیرش پزشک عمومی» تدوین و تصویب شد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این قانون، الزام وزارت بهداشت برای افزایش پذیرش داوطلبان بومی بود.با این اقدام ماندگاری پزشکان در مناطق محروم و دور افتاده افزایش می‌یابد. از سوی دیگر تربیت پزشکان بومی زمینه را برای آشنایی بیش‌تر با سبک زندگی افراد و لحاظ کردن شاخصه‌های محلی در درمان را فراهم می‌کند. تربیت پزشکان متخصص و فوق تخصص بومی نیز باعث خواهد شد که نظام ارجاع در درون هر استان تکمیل شود. در نتیجه نیاز به سفرهای درمانی نیز کاهش خواهد یافت.
امید می‌رود با ورود این پزشکان به عرصه فعالیت در نظام سلامت، گره مهمی از اجرای کامل و تمام عیار طرح سلامت خانواده باز شود. طرحی که تحقق شعار «پیشگیری بهتر از درمان است» را نیز به همراه دارد.
انتهای خبر/
